Nốt ruồi ác tính (Malignant Mole) và u hắc tố da (Cutaneous Melanoma)

1. Khái niệm chung

Nốt ruồi ác tính là biểu hiện lâm sàng thường gặp nhất của u hắc tố da – một dạng ung thư da ác tính xuất phát từ tế bào hắc tố (melanocyte). Mặc dù u hắc tố không phải là loại ung thư da phổ biến nhất, nhưng đây là dạng có khả năng xâm lấn và di căn cao, gây khó khăn trong điều trị và tiên lượng kém nếu phát hiện muộn.

Chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời đóng vai trò quan trọng trong cải thiện kết quả điều trị và tỷ lệ sống còn. Vì vậy, việc tự theo dõi da định kỳ và thăm khám y tế khi có dấu hiệu bất thường là rất cần thiết.

2. Cơ chế bệnh sinh và nguyên nhân

U hắc tố da xảy ra khi DNA của tế bào hắc tố bị tổn thương, dẫn đến đột biến gen và tăng sinh mất kiểm soát. Tế bào hắc tố chịu trách nhiệm sản xuất melanin – sắc tố quy định màu da, có vai trò bảo vệ da trước tác hại của tia cực tím (UV).

• Nguyên nhân thường gặp nhất: tiếp xúc quá mức với bức xạ UV (UVA, UVB) từ ánh sáng mặt trời hoặc nguồn nhân tạo (đèn, giường tắm nắng).

• Yếu tố di truyền: một số trường hợp mang đột biến gen bẩm sinh từ cha mẹ, làm tăng nguy cơ phát triển u hắc tố.

• Yếu tố bảo vệ tự nhiên: người có da sẫm màu có nhiều melanin hơn, giúp giảm phần nào tác hại của tia UV; tuy nhiên, nhóm này vẫn có nguy cơ mắc u hắc tố và thường phát hiện muộn, khi tổn thương ở giai đoạn tiến triển và xâm lấn mạnh hơn.

Nốt ruồi là sự tập trung của các tế bào hắc tố; khi các tế bào này bị đột biến và phân chia nhanh chóng, chúng có thể hình thành nốt ruồi ác tính. Phần lớn nốt ruồi là lành tính, nhưng cần cảnh giác khi có các dấu hiệu thay đổi bất thường.

3. Dấu hiệu và triệu chứng

Nhận biết sớm nốt ruồi ác tính có ý nghĩa quyết định trong chẩn đoán và điều trị u hắc tố. Người bệnh nên tự kiểm tra da thường xuyên và tìm đến bác sĩ da liễu khi phát hiện:

• Xuất hiện nốt ruồi mới hoặc thay đổi về kích thước, hình dạng, màu sắc của nốt ruồi cũ.

• Nốt ruồi không lành, kèm đau hoặc mềm.

• Nốt ruồi ngứa, chảy máu hoặc rỉ dịch.

• Bề mặt nốt ruồi sáng bóng, dạng sáp, mịn hoặc nhợt nhạt.

• Nốt hoặc mảng đỏ, khô, đóng vảy, có thể gồ nhẹ hoặc phẳng.

• Nốt ruồi ác tính không sắc tố (amelanotic melanoma) thường khó nhận biết do thiếu màu, nhưng có thể biểu hiện dưới dạng khối cứng, đỏ, chảy máu, đóng vảy.

• Vệt hoặc đốm sẫm màu dưới móng tay/móng chân không liên quan chấn thương (dạng này thường tiến triển nhanh và tiên lượng xấu hơn).

Quy tắc ABCDE thường được áp dụng để nhận diện u hắc tố:

• A (Asymmetry): Hình dạng bất đối xứng.

• B (Border): Bờ không đều, nham nhở.

• C (Color): Màu sắc không đồng nhất.

• D (Diameter): Đường kính > 6 mm.

• E (Evolving): Tổn thương thay đổi theo thời gian.

4. Phòng ngừa

Không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ phát triển nốt ruồi ác tính, nhưng có thể giảm thiểu bằng các biện pháp:

• Hạn chế tiếp xúc với bức xạ UV: tìm bóng râm, tránh ra nắng trong khung giờ 10h–16h.

• Sử dụng kem chống nắng phổ rộng (UVA/UVB) với SPF ≥ 30, thoa lại mỗi 2 giờ khi ở ngoài trời.

• Mặc quần áo bảo hộ: mũ rộng vành, áo dài tay, kính râm chống UV.

• Tránh giường tắm nắng và thiết bị chiếu UV nhân tạo.

• Tự kiểm tra da định kỳ và khám da liễu hàng năm hoặc khi có dấu hiệu bất thường.

• Cảnh giác cao hơn nếu có tiền sử gia đình mắc u hắc tố, da sáng màu, hoặc nhiều nốt ruồi không điển hình.

5. Kết luận

U hắc tố da là một loại ung thư da nguy hiểm, thường biểu hiện dưới dạng nốt ruồi ác tính. Việc theo dõi sát sao các thay đổi trên da, kết hợp biện pháp phòng ngừa tia UV, là chiến lược quan trọng để giảm nguy cơ và phát hiện sớm. Chẩn đoán ở giai đoạn đầu cho phép điều trị hiệu quả, cải thiện đáng kể tiên lượng và tỷ lệ sống còn của người bệnh.