Gai cột sống: dấu hiệu, vị trí hay gặp

1. Vị trí gai cột sống

Cấu tạo cột sống gồm 33 – 35 xương, trong đó có 7 đốt sống cổ (C1 – C7), 12 đốt sống ngực (D1-D12), 5 đốt sống thắt lưng (L1 – L5), 5 đốt sống cùng (S1 – S5), 4-6 đốt sống cụt . Cột sống là nền tảng nâng đỡ của cơ thể cũng là nơi tập trung hệ thống thần kinh trung ương chi phối toàn bộ cơ thể. Khi cột sống không thể thực hiện tốt chức năng vốn có, cơ thể sẽ hình thành nên các gai xương bên ngoài để duy trì sự ổn định cho cột sống. Các nguyên nhân gây gai cột sống như:

Yếu tố gia đình: Nếu sinh ra trong gia đình có nhiều người mắc gai xương cột sống thì bạn có khả năng mắc bệnh cao hơn.

Thoái hóa cột sống: Sau thời gian hoạt động và sự thiếu hụt chất dinh dưỡng cần thiết cho cột sống lâu ngày khiến các đốt sống dễ bị thoái hóa, làm sụn khớp dễ bị bào mòn, nứt vỡ. Khi đó, cơ thể sẽ kích hoạt cơ chế bồi đắp canxi để đảm bảo hoạt động của cột sống. Tuy nhiên, nếu sự lắng đọng canxi quá mức ở các vị trí không cần thiết, lâu ngày sẽ hình thành nên gai xương.
Viêm khớp cột sống mạn tính: Bệnh này khiến hai bề mặt đốt sống tiếp xúc và cọ xát lên nhau, khi đó cơ thể sẽ tự điều chỉnh khiến đốt sống mọc gai.
Chấn thương: Các chấn thương làm tổn thương đĩa đệm là nguyên nhân khiến gai xương hình thành.
Thói quen sinh hoạt: Lao động nặng, vận động quá mức, không đúng tư thế, sử dụng các chất kích thích liên tục khiến cột sống dễ bị tổn thương, thoái hóa, tạo điều kiện cho gai xương xuất hiện.

Gai cột sống có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào của cột sống. Có ba vị trí gai thường gặp bao gồm: Gai đốt sống cổ, gai đốt sống ngực, gai đốt sống thắt lưng.

1.1 Gai đốt sống cổ

Các đốt sống cổ (C1 – C7) là nơi nối tiếp giữa não và cột sống, có nhiều dây thần kinh và mạch máu đi qua. Gai đốt sống cổ là tình trạng xuất hiện gai xương tại các đốt sống cổ, chèn ép lên những dây thần kinh. Đây là tình trạng tương đối nguy hiểm, bệnh ở giai đoạn đầu thường không có triệu chứng điển hình và dễ nhầm lẫn với các bệnh khác. Bệnh thường chỉ được phát hiện thông qua phim chụp X-Quang, CT scanner, MRI. Khi có những triệu chứng rõ rệt thì bệnh đã ở các giai đoạn nặng, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng.

1.2 Gai đốt sống ngực

Gai đốt sống ngực là trường hợp ít gặp hơn so với gai đốt sống cổ và đốt sống thắt lưng. Đây là khu vực ít thay đổi khi cơ thể thay đổi tư thế. Thông thường, nguyên nhân gây gai đốt sống ngực do thoái hóa cột sống theo tuổi già.

1.3 Gai đốt sống thắt lưng

Cột sống thắt lưng nằm ở giữa khoảng cách từ xương sườn đến xương chậu. Cột sống thắt lưng là vùng chịu áp lực lớn từ trọng lượng cơ thể, là vị trí dễ bị tổn thương nhất do sinh hoạt sai tư thế hay chấn thương. Gai cột sống thắt lưng là tình trạng thường gặp nhất so với đốt sống cổ và đốt sống ngực. Đây là bệnh mạn tính tiến triển tăng dần, thậm chí có thể gây biến dạng cột sống thắt lưng.

2. Dấu hiệu nhận biết các dạng gai cột sống

Nguyên nhân dẫn tới tình trạng thoát vị đĩa đệm và gai cột sống đa phần là do cột sống bị thoái hóa, tổn thương vì các thói quen sinh hoạt, tai nạn chấn thương hay các bệnh viêm xương khớp ở cột sống:

+Nguyên nhân thoát vị đĩa đệm: đĩa đệm là phần nằm giữa 2 đốt sống có vai trò đàn hồi, giảm áp lực, bảo vệ cột sống, đĩa đệm có cấu trúc gồm phần bao xơ dày chắc bên ngoài và phần nhân nhầy bên trong. Khi cột sống thường xuyên phải chịu nhiều áp lực thường xuyên kéo dài do nhiều nguyên nhân khác nhau thì đĩa đệm rất dễ bị tổn thương. Bao xơ có thể bị rách ra và nhân nhầy đĩa đệm thoát ra bên ngoài dẫn tới tình trạng thoát vị đĩa đệm.

+Nguyên nhân gai cột sống: khi cột sống bị viêm hay tổn thương, cơ thể sẽ tăng cường sửa chữa bằng cách huy động canxi đến. Quá trình sửa chữa này vô tình làm dư thừa , lắng đọng canxi ở các đốt sông hay dây chằng dẫn tới hình thành gai cột sống. Gai cột sống có thể xuất hiện ở phần trước, mặt bên thân đốt sống hoặc mặt sau cột sống.

Các đối tượng dễ bị gai cột sống và thoát vị đĩa đệm là:

+Người cao tuổi: ở độ tuổi càng cao thì quá trình lão hóa, thoái hóa diễn ra càng mạnh mẽ. Khi đó cột sống không còn vững chắc, đàn hồi và kahr năng chịu lực như trước thì rất dễ mắc thoát vị đĩa đệm, gai cột sống.

+Người thường xuyên vận động sinh hoạt không tốt: người ngồi nhiều, ít vận động hay người thường xuyên lao động mang vác nặng thì có nguy cơ cao mắc bệnh cột sống.

+Người thừa cân béo phì: việc cân nặng quá lớn sẽ khiến cột sống phải chịu nhiều áp lực thường xuyên hơn rất dễ dẫn tới tổn thương, thoái hóa, thoái vị đĩa đệm, gai cột sống.

Gai cột sống thường có kích thước nhỏ, tiến triển trong nhiều năm. Không phải ai mắc bệnh có các triệu chứng rõ rệt. Dấu hiệu gai cột sống thường gặp nhất là đau, tùy vị trị gai xuất hiện sẽ có tình trạng đau khác nhau. Dưới đây là một số dấu hiệu gai cột sống thường gặp:

Gai đốt sống cổ

Các dấu hiệu gai cột sống cổ thường xuất hiện muộn và không điển hình.

Đau nhức ê ẩm vùng cổ, đau gia tăng khi cử động mạnh hoặc thay đổi thời tiết.
Tê bì, nhức mỏi vai gáy, bả vai.
Hạn chế vận động vai, gáy.
Cảm giác căng cứng cổ, khó cử động khớp cổ, khó khăn khi quay đầu sang hai bên.
Đau nửa đầu, đau buốt lan lên đến đỉnh đầu.
Chóng mặt, buồn nôn, mệt mỏi,…

Gai đốt sống ngực

Các triệu chứng gai đốt sống ngực tương đối giống với gai đốt sống cổ nhưng khác ở vị trí đau.

Đau ở phần ngực, khu vực giữa hai bả vai hoặc hai bên xương sườn. Đau có thể lan xuống chân.
Đau nặng hơn khi vận động.
Đau, nhức khi uốn cong người về phía trước
Chân có cảm giác căng cứng hoặc tê bì
Yếu cơ ở tay và chân

Gai đốt sống thắt lưng

Đau ở vùng thắt lưng, cơn đau có thể lan rộng xuống chân và háng. Các cơn đau thường kéo dài liên tục trên 6 tuần.
Đau tăng lên khi khom lưng, xoay người, ngồi lâu, đứng lâu.
Mất cân bằng, người bệnh thường có xu hướng cúi về trước hoặc ngửa ra sau.
Tê bì tay chân.
Vẹo cột sống.
Khó hoặc mất khả năng kiểm soát đại tiểu tiện.

Hiện nay, gai cột sống không chỉ còn là căn bệnh của người già mà ngày càng có xu hướng trẻ hóa. Gai cột sống ở giai đoạn đầu thường khó nhận biết nếu không được khám chuyên khoa.