Hai đánh giá quy mô lớn gần đây đã kết luận rằng việc tăng lượng omega-3 có thể làm tăng nhẹ nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt. Tuy nhiên, giảm nhẹ nguy cơ tim mạch sẽ làm giảm hiệu ứng này.
Axit béo omega-3 là axit béo không bão hòa đa (PUFA), xuất hiện phổ biến trong tự nhiên. Một trong những axit béo này là axit alpha-linolenic (ALA), là một chất béo thiết yếu cần thiết cho cơ thể.
Tuy nhiên, cơ thể con người không thể sản xuất. Vì vậy, bổ sung omega-3 là cách duy nhất để tăng mức ALA trong cơ thể.
Trong số những thứ khác, axit béo omega-3 tạo thành một phần của màng tế bào và đóng một vai trò trong việc sản xuất một số hormone. Ba loại omega-3 đóng vai trò trong sức khỏe con người:
- Axit alpha-linolenic (ALA);
- Axit eicosapentaenoic (EPA);
- Axit docosahexaenoic (DHA).
Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), các axit béo này có trong nhiều loại thực phẩm nên việc thiếu hụt omega-3 ở những người trưởng thành khỏe mạnh là hầu như không có. Nhiều người tin rằng omega-3 ở dạng bổ sung có thể ngăn chặn một số các bệnh mãn tính, chẳng hạn như bệnh tim mạch và ung thư.
Có một giả định chung cho rằng việc tăng lượng PUFA giúp tăng cường sức khỏe, nhưng khi các tác giả của một trong những bài đánh giá mới, những định kiến này đang gây tranh cãi về mặt khoa học.
Omega-3 và ung thư
Trong những năm qua, nhiều nghiên cứu được tiến hành nhằm tìm kiếm mối liên quan giữa omega-3 và ung thư. Đến nay, những phát hiện đã có nhiều sự mâu thuẫn.
Để thể thiện một bức tranh tổng thể hơn, các tác giả đã tiến hành đánh giá các nghiên cứu hiện có. Các phát hiện được công bố trên Tạp chí Ung thư của Anh.
Tổng cộng, các nhà khoa học đã lấy dữ liệu từ 47 thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên bao gồm 108.194 người tham gia nhằm điều tra xem liệu omega-3, omega-6 hay tổng lượng PUFA có ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh ung thư, như ung thư vú hay ung thư tuyến tiền liệt hay không.
Tất cả các dữ liệu nghiên cứu được thu thập từ những người trưởng thành không bị ung thư và được theo dõi trong ít nhất 1 năm.
Nhìn chung, các tác giả kết luận rằng việc tăng lượng omega-3 hoặc ALA có ít hoặc không ảnh hưởng đến nguy cơ phát triển ung thư. Tuy nhiên, có thể làm tăng nhẹ nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt.
Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng việc tăng lượng PUFA tổng thể có thể làm tăng nhẹ nguy cơ mắc và tử vong do ung thư.
Omega-3 và bệnh tim
Đánh giá khác xuất hiện trong cơ sở dữ liệu tổng quan hệ thống của Burrane, đã phân tích dữ liệu từ 86 thử nghiệm, bao gồm thông tin từ 162.796 người. Như với đánh giá ung thư, mỗi nghiên cứu là một thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên và được thực hiện trong tối thiểu 1 năm. Sau khi phân tích dữ liệu, các tác giả kết luận:
- Tăng lượng EPA và DHA có ít hoặc không ảnh hưởng đến tỉ lệ tử vong và các biến chứng tim mạch và có thể tạo ra ít hoặc không có sự khác biệt nào đối với tử vong do tim mạch, đột quỵ hoặc bất thường về tim.
- Trong nghiên cứu này, các nhà nghiên cứu tin rằng hiệu ứng này không phải do các biến gây nhiễu hoặc các yếu tố khác. Tuy nhiên, việc tăng lượng EPA và DHA làm giảm nhẹ nguy cơ tử vong các bệnh lý liên quan đến mạch vành. Điều đó cho thấy rằng những kết quả này có thể không thể áp dụng đúng với thực tế.
- Sử dụng lượng lớn ALA dường như không ảnh hưởng đến nguy cơ tử vong do tim mạch, tử vong hoặc biến chứng do bệnh mạch vành, nhưng có thể làm giảm nhẹ nguy cơ biến chứng tim mạch và rối loạn nhịp tim.
Tác dụng không đáng kể
Các tác giả giải thích rằng nếu 1.000 nam giới tăng lượng omega-3 sẽ làm tăng thêm 3 trường hợp ung thư tuyến tiền liệt. Ngược lại, nếu 1.000 người tăng lượng omega-3, 3 người sẽ tránh được tử vong do bệnh tim mạch vành, 6 người sẽ tránh được biến biến chứng do bệnh tim mạch vành và 1 người sẽ tránh được chứng loạn nhịp tim.
Kết hợp các dữ liệu lại với nhau kết quả bác bỏ quan điểm cho rằng omega-3 là phương thức chữa bệnh. Về mối liên quan đến bệnh tim mạch và ung thư, omega-3 có rất ít ảnh hưởng.
Các đánh giá về ung thư và tim mạch là một phần của một loạt các đánh giá được thực hiện bởi cùng một nhóm các nhà nghiên cứu. Tác giả chính là Tiến sĩ Lee Hooper - từ Đại học Y East Anglia, ở Vương quốc Anh, giải thích một số phát hiện trước đó của họ:
- Nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng các chất bổ sung omega-3 chuỗi dài không giúp bảo vệ chống lại các tình trạng như lo lắng, trầm cảm, đột quỵ, tiểu đường.
- Nếu bác sĩ đã khuyến nghị dùng dầu cá, tốt nhất nên trao đổi kỹ càng vấn đề này trước khi sử dụng.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
