Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (ACS), ung thư gan đã tăng gấp ba lần kể từ năm 1980. Sự gia tăng này tương ứng với khung thời gian của “đại dịch” tiểu đường, trong đó đề cập đến mối liên hệ chặt chẽ giữa béo phì và bệnh tiểu đường loại 2.
Ung thư gan thường gây tử vong. ACS lưu ý, mỗi năm có khoảng 800.000 người trên thế giới được chẩn đoán ung thư gan và trong số đó có đến khoảng 700.000 ca tử vong.
Một nghiên cứu mới trên chuột đã chỉ ra rằng tập thể dục có thể ngăn ngừa sự phát triển của ung thư gan. Các nhà nghiên cứu cũng đã xác định hai phản ứng hóa học đằng sau sự khởi đầu của căn bệnh này.
Các phát hiện của nghiên cứu được đăng tải trong Tạp chí Gan học.
Ung thư gan trên toàn thế giới
Trong khi số liệu thống kê về ung thư gan ở Hoa Kỳ rất đáng báo động. Các chuyên gia dự đoán 42.810 chẩn đoán và 30.160 trường hợp tử vong vào năm 2020. Tuy nhiên, Hoa Kỳ thậm chí không nằm trong số 25 quốc gia hàng đầu về ung thư gan. Năm 2018, quốc gia có nhiều trường hợp nhất là Mông Cổ, với Ai Cập đứng thứ hai và Gambia thứ ba.
Nam giới có khả năng mắc ung thư gan cao hơn nữ giới và đây là ung thư gây ra tử vong nhanh nhất ở nam giới ở Mỹ. Dạng phổ biến nhất của ung thư ở gan là ung thư biểu mô tế bào gan và đây cũng là loại ung thư gan mà nghiên cứu mới tiến hành khảo sát.
Tập thể dục không chỉ giảm cân
Mặc dù tập thể dục thường là một cách được khuyến nghị để duy trì cân nặng vừa phải đồng thời tránh việc mắc phải hoặc kiểm soát bệnh tiểu đường loại 2, tuy nhiên, các tác giả nghiên cứu chỉ tập trung vào việc xác định một cơ chế liên kết trực tiếp mức độ hoạt động với ung thư gan.
Geoffrey C. Farrell, từ Trường Y khoa Đại học Quốc gia Úc tại Bệnh viện Canberra, Garran chịu trách nhiệm chính của nghiên cứu. Ông bình luận về tầm quan trọng của nghiên cứu cho biết:
“Một số dữ liệu thống kê dân số cho thấy rằng những người tập thể dục thường xuyên ít có khả năng mắc ung thư gan, nhưng các nghiên cứu giải đáp liệu điều này có cơ sở sinh học thực sự hay không và nếu điều này xảy ra, việc xác định cơ chế phân tử tạo ra tác dụng bảo vệ như vậy là rất ít. Kết quả là nhiều nghiên cứu đã không đưa ra kết luận”
Nội dung của nghiên cứu
Farrell và các đồng nghiệp đã kích thích chuột để tăng sự thèm ăn, khiến chúng phát triển béo phì và tiểu đường sớm. Nhóm nghiên cứu cũng tiêm cho chuột một liều thấp chất gây ung thư trước khi chia chúng thành hai nhóm.
Một nhóm chuột được đưa vào lồng có một bánh xe quay, trên đó chúng có thể chạy tới 40 km mỗi tuần. Nhóm khác không được tham gia vào hoạt động thể chất và nhanh chóng phát triển bệnh béo phì.
Do mức độ thèm ăn tăng lên, ngay cả những con chuột hoạt động cũng bị béo phì sau 6 tháng trôi qua.
Đến cuối thử nghiệm, những con chuột không hoạt động bị bệnh gan nhiễm mỡ, tiền thân của ung thư gan, trong khi nhóm còn lại thì không.
Những con chuột ở cả hai nhóm đều bị béo phì và mắc bệnh tiểu đường. Tuy nhiên, ở nhóm chuột ít vận động tỉ lệ bị ung thư gan là 64% thay vì 15% ở nhóm còn lại.
Các tác phản ứng hóa học
Sau khi thiết lập mối liên hệ giữa tập thể dục và tình trạng sức khỏe của gan, các nhà nghiên cứu bắt tay vào điều tra các phản ứng hóa học đang diễn ra. Họ xác định hai phản ứng phân tử là cơ chế hoạt động.
Đầu tiên là protein kinase kích hoạt căng thẳng JNK1. Nghiên cứu đã cho thấy JNK1 trong phát triển khối u, mặc dù vai trò chính xác của nó vẫn đang được nghiên cứu. Các tác giả của nghiên cứu hiện tại thấy rằng tập thể dục đã giúp bất hoạt protein này.
Ngược lại, nghiên cứu đã chứng minh rằng tập thể dục đã kích hoạt một gen ức chế khối u gọi là p53. Các nhà khoa học gọi nó là “người bảo vệ bộ gen” và “cảnh sát ung thư” dường như có tác dụng điều chỉnh p27-một chất ức chế chu kỳ tế bào có thể ngăn chặn sự phát triển ung thư ngoài tầm kiểm soát của tế bào.
“Nhân đôi chiến thắng”
Các kết quả nghiên cứu đưa ra hai lý do kỳ vọng khi nói đến việc chống lại ung thư gan.
Đầu tiên là vai trò có lợi của tập thể dục trong việc ngăn ngừa bệnh.
Farrell nói: “Tập thể dục đã được chứng minh là cải thiện trong một vài phương diện về sức khỏe cho bệnh nhân bị xơ gan. Nếu các nghiên cứu hiện tại trên động vật gần giống với người mắc bệnh gan nhiễm mỡ có thể được áp dụng trên bệnh nhân thì khả năng rằng tập thể dục có thể trì hoãn ung thư gan và giảm thiểu mức độ nghiêm trọng của nó nếu không nói đến tầm nhìn có thể ngăn chặn được căn bệnh này. Do đó cải thiện rất nhiều kết quả của bệnh nhân.”
Việc xác định các phản ứng phân tử liên quan là điều đáng mừng.
Farrell lưu ý rằng: “Nó chỉ ra những cách mà thuốc hoặc dược phẩm có thể được sử dụng để tăng tác dụng bảo vệ mạnh mẽ của tập thể dục nhằm giảm nguy cơ ung thư gan ở người thừa cân và tiểu đường.”
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
