I. ĐẠI CƯƠNG
Đỏ da toàn thân là tình trạng da đỏ bong vảy lan tỏa, chiếm trên 90% diện tích cơ thể. Ngoài thương tổn da, còn có những biểu hiện toàn thân. Bệnh tiến triển kéo dài, trường hợp nặng có thể nguy hiểm đến tính mạng.
Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi, gặp nhiều ở tuổi 40-60 hoặc cao hơn (trừ những trường hợp đỏ da toàn thân do viêm da cơ địa, viêm da dầu, bong vảy da do tụ cầu, vảy cá bẩm sinh).
II. CHẨN ĐOÁN
a) Lâm sàng
- Thương tổn da:
- Da có màu đỏ tươi hay đỏ tím tùy theo thời gian, căn nguyên và sự tiến triển của bệnh.
- Vảy da có thể bong sớm nhưng thường thấy xuất hiện đồng thời với dát đỏ và kéo dài trong suốt quá trình tiến triển của bệnh. Kích thước vảy ở giai đoạn cấp thường lớn thành mảng, giai đoạn mạn tính thì thường nhỏ dạng vảy cám.
- Phù nề cũng thường gặp nhưng ít hơn so với hai triệu chứng trên. Phù có thể toàn thân, cũng có thể chỉ khu trú ở chi dưới. Đôi khi thấy có mụn nước kèm tiết dịch hoặc không tiết dịch.
- Nếu bội nhiễm sẽ có mủ, vảy tiết làm cho bệnh nặng thêm.
- Da dày và các nếp da hằn sâu xuống, đặc biệt là khi phù nề và thâm nhiễm tế bào ở trung bì hoặc lichen hóa. Lòng bàn tay, bàn chân trên 80% có thể bị dày sừng ở những trường hợp đỏ da toàn thân mạn tính.
- Tăng hoặc giảm sắc tố làm da thâm xạm hay tạo thành những đám loang lổ.
- Da quanh hốc mắt có thể bị viêm đỏ, lộn mi, chảy nước mắt. Ở mặt có thể biến dạng do phù nề hoặc thâm nhiễm làm mất đi các nếp nhăn trên mặt, thay vào đó là những khối gồ lên trông như mặt sư tử.
- Thương tổn niêm mạc: viêm môi, viêm kết mạc, viêm miệng...
- Thương tổn tóc, móng: đa số trường hợp có rụng tóc, thưa lông mày, lông mi. Móng xù xì, màu nâu, dày sừng dưới móng, tạo thành những rãnh sâu mủn móng, viêm quanh móng, loạn dưỡng móng thậm chí bong móng thường gặp ở những trường hợp bệnh tiến triển sau nhiều tuần.
- Cơ năng: Ngứa là triệu chứng nổi bật và thường gặp. Ngứa có thể rất dữ dội, làm mất ngủ, gây ra các tổn thương do cào gãi, đặc biệt ở những người bệnh có thương tổn nặng và lan rộng. Một số ít trường hợp người bệnh chỉ ngứa nhẹ hoặc có cảm giác rấm rứt khó chịu. Có cảm giác da khô làm hạn chế cử động.
- Triệu chứng toàn thân: Người bệnh có thể sốt cao hoặc có cảm giác ớn lạnh hay rét run. Đôi khi thấy hạch ngoại biên, gan, lách to.
b) Cận lâm sàng
- Mô bệnh học: Đa số trường hợp hình ảnh mô bệnh học không đặc hiệu.
- Những trường có căn nguyên thì hình ảnh mô bệnh học có những biểu hiện đặc trưng.
III. ĐIỀU TRỊ
a) Nguyên tắc chung
- Phải kết hợp điều trị triệu chứng với việc loại bỏ căn nguyên gây bệnh.
- Điều trị triệu chứng bằng các phương pháp tại chỗ và các thuốc toàn thân.
b) Điều trị cụ thể
* Điều trị tại chỗ: nhằm làm giảm thiểu sự kích thích ở da, giữ ẩm cho da và cải thiện tình trạng viêm. Gồm các thuốc:
- Thuốc làm dịu, giữ ẩm da.
- Thuốc bạt sừng, bong vảy: axit salicylic.
- Thuốc sát khuẩn dung dịch, xanh methylen, eosin 2%.
- Ngâm tắm nước thuốc tím 1/10.000.
- Tắm nước suối khoáng,
- Chiếu tia cực tím.
- Thuốc bôi có corticoid kết hợp với kháng sinh.
* Điều trị toàn thân:
- Chống ngứa bằng kháng histamin.
- Corticoid toàn thân và các thuốc ức chế miễn dịch (cyclosporin A, azathioprin, methotrexat) tùy vào đặc điểm lâm sàng và nguyên nhân gây bệnh. Phải tính liều lượng sử dụng ban đầu hợp lý, hiệu quả, tránh tình trạng phụ thuộc thuốc. Theo dõi chặt chẽ diễn biến của bệnh, khi thuốc có tác dụng, bệnh giảm thì bắt đầu hạ liều dần.
- Bồi phụ nước và điện giải theo điện giải đồ.
- Nâng cao thể trạng bằng các vitamin, truyền đạm, truyền máu…
- Phòng ngừa tắc tĩnh mạch, vật lý trị liệu trong những trường hợp nằm lâu.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
