✴️ Viêm khớp dạng thấp (chứng tý )

I. ĐẠI CƯƠNG:

1. Định nghĩa: Viêm khớp dạng thấp là một bệnh viêm đặc hiệu xảy ra ở các khớp gây tổn thương màng hoạt dịch, sụn khớp và đầu xương dưới sụn, diễn biến mạn tính dẫn đến tình trạng dính và biến dạng khớp. Viêm khớp dạng thấp không có biểu hiện viêm khớp và sự có mặt của yếu tố dạng thấp trong máu.Đây là một trong các bệnh khớp viêm mạn tính với biểu hiện khá đặc trưng: sưng, đau khớp, cứng khớp buổi sáng và đối xứng hai bên. Ngoài ra, còn có các biểu hiện toàn thân (mệt mỏi, xanh xao, sốt gầy sút…) và tổn thương các cơ quan khác trên cơ thể.

2. Chẩn đoán:

Tiêu chuẩn ACR - 1987

Có 7 tiêu chuẩn:

- Cứng khớp buổi sáng kéo dài trên 1 giờ.

- Sưng đau kéo dài tối thiểu 3 khớp trong số 14 khớp sau: ngón tay gần (2), bàn ngón (2), cổ tay (2), khuỷu (2), gối (2), cổ chân (2), bàn ngón chân (2).

- Sưng đau một trong 3 vị trí: khớp ngón tay gần, khớp bàn ngón, khớp cổ tay.

- Sưng khớp đối xứng.

- Có hạt dưới da.

- Phản ứng tìm yếu tố dạng thấp (+).

- Hình ảnh X quang điển hình.

Chẩn đoán xác định khi có 4 tiêu chuẩn trở lên.

Trong điều kiện ở Việt Nam

Do thiếu các phương tiện chẩn đoán cần thiết, nên chẩn đoán xác định dựa vào các yếu tố sau:

- Nữ tuổi trung niên.

- Viêm các khớp nhỏ ở hai bàn tay, phối hợp với các khớp gối, cổ chân, khuỷu.

- Đối xứng.

- Có dấu hiệu cứng khớp buổi sáng.

- Diễn biến trên 2 tháng.

II. ĐIỀU TRỊ:

A. YHHĐ:

1. Thuốc chống viêm không steroid:

Chỉ định giai đoạn khớp viêm mức độ vừa phải. Chọn một trong các thuốc sau:

- Diclophenac ( voltaren ) viên 50mg: 2 viên/ngày chia 2 lần sau ăn no. có thể sử dụng dạng ống tiêm bắp 75mg/ngày trong 2-3 ngày đầu khi bệnh nhân đau nhiều sau đó chuyển sang đường uống.

- Meloxicam ( Mobic ) viên 7,5mg: 1- 2 viên/ngày sau ăn no hoặc dạng ống tiêm bắp 15mg/ngày x 2 - 3 ngày nếu bệnh nhân đau nhiều sau đó chuyển sang đường uống.

- Piroxicam ( Felden ) viên hay ống 20mg, uống 1 viên/ngày sau ăn no hoặc tiêm bắp ngày một ống trong 2 - 3 ngày đầu khi bệnh nhân đau nhiều sau đó chuyển sang đường uống.

- Celecoxib ( Celebrex ) viên 200mg, liều 1 đến 2 viên/ngày sau ăn no.

2. Các thuốc giảm đau chỉ định theo sơ đồ bậc thang của tổ chức y tế thế giới:

- Paracetamol: 2 - 3g/ngày chia 4 lần.

- Paracetamol kết hợp với codein ( Efferalgan codein ) 4 - 6 viên/ngày.

- Paracetamol kết hợp với Dextroproxyphen ( Di-antavic): uống 4-6 viên/ngày.

- Floctaphenin ( Idarac ) viên 200mg uống 2-6 viên/ngày. Dùng trong trường hợp bệnh nhân có tổn thương tế bào gan, suy gan.

B. YHCT:

III. Phương pháp dùng thuốc

1. Phong hàn thấp tý :

- Phép điều trị: Khu phong tán hàn, trừ thấp, thông kinh lạc:

- Thể phương thuốc điều trị: quyên tý thang hoặc đối pháp lập phương.

- Sắc uống mỗi ngày một thang, chia làm 02 lần.

Nếu phong thắng (thể hành tý)

Phương thuốc điều trị: Phòng phong thang

Sắc uống ngày một thang chia 2 lần xa bữa ăn.

Nếu hàn thắng (thể hàn tý hay thống tý )

Phương thuốc điều trị: ngũ tích tán.

Sắc uống ngày một thang chia 02 lần.

Nếu nhiệt thắng (thể nhiệt tý hoặc phong thấp nhiệt tý )

Phương thuốc điều trị: Bạch hổ quế chi thang.

Gia thêm: Kim ngân hoa 20g, uy linh tiên l0g, hoàng bá l0g, đan bì10g, tang chi 30g. Nếu nhiệt thịnh thêm hoàng cầm 08g, chi tử 08g. Nếu táo bón thêm đại hoàng 06-08g. Nếu tân dịch bị hao tổn thêm sinh địa, huyền sâm, mạch môn . nếu vị âm kém thêm thạch hộc, thiên hoa phấn, mạch môn, tri mẫu. Nếu thấp nhiệt hạ chú thêm thương truật, hoàng bá.

2. Thể phong hàn thấp tý thêm huyết hư:

- Phép điều trị: ích can thận, khu phong tán hàn trừ thấp, thông kinh hoạt lạc.

- Phương thuốc: Độc hoạt tang ký sinh thang

Sắc uống ngày một thang chia 2 lần.

3. Thể phong hàn thấp tý kiêm khí huyết đều hư :                     

-    Phương thuốc: Tam tý thang 

Sắc uống ngày một thang chia 2 lần.

4. Nếu khớp sưng dần, rêu lưỡi chuyển sang vàng cáu đó là tà đã hóa nhiệt cần chữa cả hàn và nhiệt.

- Phép điều trị: Giải biểu thanh lý nhiệt, thông kinh lạc.

- Phương thuốc: Quế chi thược dược tri mẫu thang

Sắc uống ngày một thang chia 2 lần.

5. Ngoài các phương thuốc cổ phương trên có thể dùng đối pháp lập phương tùy theo từng chứng trạng và người bệnh để gia giảm cho hiệu quả và theo kinh nghiệm của mỗi người.

III. PHÒNG BỆNH:

Viêm khớp dạng thấp là bệnh mạn tính, tiến triển kéo dài bằng những đợt cấp tính. Không tiên lượng được thời gian xảy ra các đợt cấp tính hoặc ngưng tiến triển. Các đợt ngưng tiến triển xảy ra ở giai đoạn đầu nhiều hơn. Phần lớn bệnh nhân bị hạn chế cử động khớp nhưng vẫn có thể cử động chút ít được trong sinh hoạt. Chỉ 10% trường hợp là bị tàn phế.

Các yếu tố tiên lượng xấu. Không có yếu tố riêng lẻ nào có thể tiên lượng được bệnh mà cần kết hợp nhiều yếu tố:

Tuổi già, giới nữ. Tổn thương nhiều khớp. Tổn thương X quang nặng và sớm.

Nốt thấp.Yếu tố dạng thấp dương tính cao. Yếu tố HLA DR4 dương tính.

Các biểu hiện ngoài khớp, đặc biệt là viêm mạch máu.

Tuổi thọ trung bình: Trung bình bệnh nhân viêm khớp dạng thấp giảm thọ từ 3 đến 7 năm, điều này có liên quan đến thời gian và mức độ bệnh, tuổi và giới, phương pháp điều trị và liều Corticosteroids sử dụng

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp