Viêm xương tủy đường máu

I. ĐẠI CƯƠNG

Viêm xương tủy đường máu là một nhiễm trùng xương không đặc hiệu thứ phát từ một ổ nhiễm trùng tiên phát, vi khuẩn lan theo đường máu đến khu trú ở xương và gây viêm xương.

II. CHẨN ĐOÁN

Viêm xương tủy đường máu cấp tính:

Các thể lâm sàng:

Thể nhiễm độc hay kiệt sức:

Có biểu hiện cực kỳ mau lẹ, kèm theo trạng thái sốc nội độc tố. Thường có biểu hiện trụy tim mạch kèm theo mất tri giác, mê sảng, sốt cao 40-41^oC, đôi khi co giật và nôn mửa, khó thở. Thường thấy những đốt xuất huyết dưới da, lưỡi khô và nâu, bụng chướng và đau, gan to.

Khi nhiễm độc, thường khó xác định nơi khu trú ban đầu của viêm xương.

Thường xác định vùng viêm xương muộn hơn, khi các trạng thái toàn thân khá hơn. Thường thấy vùng chi bị viêm sưng nề vừa phải, khớp gần đó bị co rút và đau, tại chổ nóng và có thể thấy hệ tĩnh mạch dưới da nổi rõ.

Thể nhiễm trùng mủ huyết:

Cũng biểu hiện bằng các dấu hiệu nhiễm trùng máu toàn thân rõ rệt, song thường dễ chẩn đoán sớm tổn thương xương. Khởi đầu cũng cấp tính, sốt cao 39- 40^oC, các dấu hiệu nhiễm độc tăng và có các rối loạn về hệ thống sinh tồn. Đôi khi có giảm trí nhớ, mê sảng. Đau trở nên dữ dội do tăng áp lực nội tủy. Thường thấy có nhiều ổ mủ ở nhiều cơ quan.

Thể khu trú:

Có dấu hiệu làm mủ tại chổ rõ rệt hơn các dấu hiệu toàn thân, các dấu hiệu lâm sàng sớm và khá điển hình: sưng, nóng, đỏ, û đau, ở vùng chi bị viêm xương.

Đau dữ dội vòng quanh đoạn chi viêm.

Làm bệnh nhân giữ yên chi ở một tư thế nhất định không dám nhúc nhích.

Muộn hơn, khi mủ dưới màng xương vở tràn ra cơ và các mô mềm thì áp lực nội tủy giảm xuống, đau cũng tự nhiên giảm theo. Chụp CT-scan để xác định sớm và chính xác hơn vị trí và mức độ viêm tấy. Còn chụp X quang kinh điển thì muộn sau 2-3 tuần mới thấy hình ảnh viêm xương, đó là hình ảnh mờ ảo loãng xương vùng xương xốp ở hành xương, phản ứng cốt hóa màng xương, hình ảnh mô mềm cản quang rõ hơn bình thường biểu lộ sự thâm nhiễm viêm tấy mô mềm. Muộn hơn nữa khi trở thành viêm xương mãn tính mới thấy xương chết, xương tù cản quang mạnh hơn nằm xen kẽ với các vùng tiêu hủy mất xương không cản quang.

Cận lâm sàng:

X quang 2 bình diện thẳng, nghiên: cho biết hình ảnh, vị trí, mức độ tổn thương của xương viêm…

Xét nghiệm cơ bản(trong trường hợp điều trị bảo tồn):

Tổng phân tích tế bào ngoại vi bằng hệ thống tự động (18 thông số máu).
Sinh hoá: urê, creatinin, glucose, AST,ALT.
Ion đồ: kali, natri, canxi ion hoá.
Nước tiểu 10 thông số(máy).

Xét nghiệm tiền phẫu (trong trường hợp phẫu thuật): xem bài chuẩn bị bệnh nhân tiền phẫu trong phẫu thuật chấn thương chỉnh hình.

III. ĐIỀU TRỊ

Dùng kháng sinh thật sớm, ngay khi mới chỉ nghi ngờ. Nếu chưa có kết quả kháng sinh đồ, đa số các tác giả chủ trương dùng kháng sinh phổ rộng liều cao, kết hợp 2 loại kháng sinh. Truyền kháng sinh theo đường tĩnh mạch đảm bảo đậm độ trong huyết tương có hiệu quả đều đặn, thường xuyên. Thường dùng kháng sinh kết hợp giữa nhóm cephalosporin thế hệ thứ 3 hoặc thứ 4 với nhóm Aminoglycosis, hoặc kết hợp nhóm cephalosporin thế hệ thứ 3 hoặc thứ 4 với nhóm Quinolone, hoặc theo hội chẩn.

Bất động chi: Nếu X-quang có dấu hiệu hủy xương.

Phẫu thuật: Gồm chọc dò. Rạch rộng mô mềm, khoan vào tuỷ xương, đục mở làm sạch ống tuỷ.

Điều trị sau mỗ:

Mang nẹp bột cố định tạm sau mỗ.
Truyền dung dịch đẳng trương.
Truyền đạm, lipid (theo hội chẩn).
Thuốc:
- Kháng sinh: Cephalosporin thế hệ thứ 3 hoặc thứ 4 đơn thuần, hoặc kết hợp nhóm cephalosporin thế hệ thứ 3 hoặc thứ 4 với nhóm Aminoglycosis, hoặc kết hợp nhóm cephalosporin thế hệ thứ 3 hoặc thứ 4 với nhóm Quinolone, hoặc theo hội chẩn.
- Giảm đau.
- Kháng viêm.
- Cầm máu.