Tìm hiểu về chứng sợ không gian hẹp

Chứng sợ không gian hẹp là một trong số những nỗi ám ảnh phổ biến nhất. Nếu bạn mắc phải chứng sợ không gian hẹp, bạn sẽ cảm thấy hoảng loạn, mặc dù bản thân chứng sợ không gian hẹp không phải là một rối loạn hoảng loạn. Đối với một số người, chứng sợ không gian hẹp có thể tự biến mất, nhưng với một số người khác, có thể sẽ cần được trị liệu để đối phó với các triệu chứng bệnh.

Triệu chứng

Triệu chứng của chứng sợ không gian hẹp sẽ xuất hiện sau khi tiếp xúc với không gian hẹp, ví dụ như ở trong phòng đóng kín hoặc ở nơi đông người. Thế nào được coi là một không gian hẹp thì lại rất khác nhau, phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh ở từng người.

Các triệu chứng của chứng sợ không gian hẹp bao gồm:

Vã mồ hôi
Run sợ
Bốc hỏa
Cảm thấy căng thẳng hoặc sợ hãi tột độ
Cảm thấy lo lắng
Thở dốc, khó thở
Tim đập nhanh
Tăng thông khí phổi
Đau tức ngực
Buồn nôn
Chóng mặt nhẹ hoặc ngất
Bị lú lẫn, mất phương hướng.

Những triệu chứng này có thể ở mức độ vừa hoặc nặng. Nếu bạn là người bị chứng sợ không gian hẹp, bạn cũng có thể sẽ:

Tránh các tình huống khiến triệu chứng xuất hiện, ví dụ như tránh đi máy bay, tàu điện, đi thang máy hoặc đi ô tô trong giờ tắc đường.
Luôn có phản ứng tìm kiếm lối thoát hiểm ở bất cứ nơi nào bạn đặt chân đến
Cảm thấy sợ hãi và luôn lo lắng rằng, cánh cửa phòng sẽ đột ngột đóng lại khi bạn đang ở trong phòng.
Ở nơi đông người, bạn sẽ chọn chỗ ngồi gần cửa hoặc ngay đối diện với cửa ra vào.

Rất nhiều tình huống khác nhau có thể gây ra chứng sợ không gian hẹp, bao gồm:

Ở trong một căn phòng nhỏ không có cửa sổ
Điều khiển máy bay hoặc ô tô nhỏ
Mắc kẹt trong thang máy đông người
Đang phải tiến hành chụp cộng hưởng từ hoặc chụp CT
Ở trong một căn phòng lớn, nhưng lại rất đông người, như tại một bữa tiệc hoặc một buổi hòa nhạc

Các địa điểm khác có thể gây ra chứng sợ không gian hẹp bao gồm:

Nhà vệ sinh công cộng
Tại cửa xoay
Phòng thay đồ tại câcc cửa hàng quần áo
Hang động, hoặc các không gian cần phải bò
Đường hầm

Chứng sợ không gian hẹp của bạn cũng có thể có nguyên nhân là các tình huống không được liệt kê ở trên. Định nghĩa và không gian hẹp của bạn cũng có thể sẽ khác với định nghĩa của mọi người. Nguyên nhân là bởi mọi người sẽ có cảm giác khác nhau về không gian riêng tư hoặc không gian gần. Một nghiên cứu năm 2011 chỉ ra rằng, những người có định nghĩa không gian gần ở quanh họ rộng hơn thì sẽ dễ mắc phải chứng sợ không gian hẹp khi khoảng không ở xung quanh họ bị thu hẹp lại. Do vậy, nếu không gian riêng tư của bạn là khoảng 1.8m (6 feet) và mọi người chỉ đứng cách bạn 1.2m (4 feet), bạn có thể sẽ bắt đầu cảm thấy hoảng loạn.

Nguyên nhân

Nguyên nhân gây ra chứng sợ không gian hẹp hiện vẫn chưa được biết rõ. Các yếu tố môi trường có thể đóng một phần rất quan trọng. Mọi người thường sẽ mắc phải chứng sợ không gian hẹp trong thời kỳ thơ ấu hoặc niên thiếu.

Chứng sợ không gian hẹp có thể liên quan đến các rối loạn chức năng hạch hạnh nhân – một phần của não bộ kiểm soát sự sợ hãi. Nỗi ám ảnh về không gian hẹp có thể có nguồn gốc từ một sự kiện chấn động trong cuộc đời, ví dụ:

Bị mắc kẹt tại một nơi chật hẹp hoặc tại chỗ đông người trong khoảng thời gian rất dài
Trải qua các biến động khi đi máy bay
Bị phạt bằng hình thức khóa trái trong một không gian hẹp, ví dụ như ở trong phòng
Bị mắc kẹt trong một phương tiện công cộng đông người
Bị vô tình bỏ quên trong một không gian hẹp, ví dụ như tủ quần áo

Bạn cũng sẽ dễ mắc phải chứng sợ không gian hẹp nếu bạn lớn lên cùng cha, mẹ hoặc thành viên trong gia đình cũng mắc phải chứng bệnh này. Nếu trẻ nhỏ nhìn thấy người thân trở nên sợ hãi bởi một không gian khép kín, nhỏ hẹp, chúng cũng sẽ bắt đầu có nỗi sợ hãi và lo lắng trong hoàn cảnh tương tự.

Chẩn đoán

Bạn nên đến gặp bác sỹ nếu các triệu chứng của bạn kéo dài. Đừng đợi cho đến khi chứng sợ không gian hẹp vượt quá sức chịu đựng của bạn. Chẩn đoán sớm có thể giúp bạn kiểm soát các triệu chứng tốt hơn.

Bác sỹ sẽ xem xét các triệu chứng và khám lâm sàng cho bạn. Bác sỹ cũng sẽ tính đến các yếu tố về tiền sử, ví dụ như các nỗi sợ hãi tột độ mà:

Không liên quan đến các rối loạn khộng
Có thể có nguyên nhân là do một sự kiện có thể dự đoán trước được
Gây ra trạng thái lo âu liên quan đến môi trường
Gây cản trở đến các hoạt động thường ngày

Điều trị

Chứng sợ không gian hẹp thường được điều trị bởi các chuyên gia tâm lý. Nhiều loại tư vấn có thể giúp bạn vượt qua được nỗi sợ hãi và kiểm soát các nguyên nhân gây sợ hãi. Bạn có thể trao đổi với bác sỹ về loại trị liệu phù hợp nhất với bạn.

Trị liệu về nhận thức hành vi (CBT)

Một chuyên gia chuyên về trị liệu nhận thức hành vi sẽ dạy bạn cách kiểm soát và thay đổi các ý nghĩ tiêu cực hình thành từ các tình huống gây ra chứng sợ không gian hẹp. Bằng việc học cách thay đổi những suy nghĩ của mình, bạn có thể học cách thay đổi phản ứng của mình với những tình huống gây sợ hại.

Trị liệu cảm xúc hành vi một cách hợp lý (REBT)

REBT là một dạng định hướng hành vi của trị liệu nhận thức hành vi, tập trung vào hiện tại. REBT sẽ giải quyết các thái độ, cảm xúc và hành vi không tốt cho sức khỏe. REBT sử dụng kỹ thuật gọi là “disputing” (chống lại) để giúp mọi người phát triển những niềm tin thực tế và tốt cho sức khỏe.

Thư giãn và tưởng tượng

Các chuyên gia trị liệu sẽ cung cấp cho bạn nhiều kỹ thuật thư giãn và tưởng tượng khác nhau để sử dụng khi bạn ở trong tình huống dễ gây ra các triệu chứng hoảng sợ. Các kỹ thuật bao gồm luyện tập đếm ngược từ 10 đến 1 hoặc tưởng tưởng a một không gian an toàn. Những kỹ thuật này có thể sẽ giúp bạn giữ bình tĩnh và làm giảm triệu chứng hoảng sợ.

Trị liệu tiếp xúc

Trị liệu tiếp xúc là biện pháp thường được sử dụng để điều trị các rối loạn lo âu và chứng hoảng sợ. Trong cách trị liệu này, bạn sẽ được đặt trong một không gian an toàn nhưng sẽ gây ra chứng sợ không gian hẹp của bạn để học được cách đương đầu và vượt qua nỗi sợ hãi của bạn. Nguyên tắc của phương pháp này là, bạn càng đối mặt nhiều với nỗi sợ hãi của bản thân mình, bạn càng ít sợ hơn.

Dùng thuốc

Bác sỹ có thể sẽ kê đơn thuốc chống trầm cảm hoặc giảm lo âu cho bạn để giúp điều trị tình trạng hoảng loạn và các triệu chứng về thể chất của bạn. Thuốc thường được dùng bổ sung ngoài việc tiến hành trị liệu.

Triển vọng

Chứng sợ không gian hẹp có thể điều trị được và mọi người đều có thể hồi phục được sau rối loạn này. Với một số người, chứng sợ không gian hẹp sẽ biến mất khi họ lớn dần lên. Nếu chứng bệnh này không biến mất, có rất nhiều cách bạn có thể điều trị nỗi sợ hãi và các triệu chứng của bạn, cũng như kiểm soát các tình huống gây sợ hãi để có thể sống tích cực và trọn vẹn hơn.

Mẹo kiểm soát chứng sợ không gian hẹp

Rất nhiều người mắc chứng bệnh này sẽ tránh các tình huống, không gian gây ra rối loạn của họ. Nhưng đây không phải là giải pháp lâu dài bởi bạn hoàn toàn có thể bị sợ hãi bởi những tình huống không thể tránh được. Có rất nhiều cách giúp bạn đối phó với rối loạn này:

Hít thở sâu, chậm, trong lúc đếm từ 1 đến 3 với mỗi hơi thở
Tập trung suy nghĩ về một điều gì đó an toàn
Tự nhắc nhở mình rằng nỗi sợ hãi của bạn sẽ qua đi
Tưởng tượng và tập trung vào một nơi hoặc một khoảnh khắc nào đó khiến bạn bình tĩnh

Điều quan trọng là bạn không chống lại nếu cơn sợ hãi xảy ra. Bạn có thể sẽ muốn ngừng cơn sợ hãi lại, nhưng nếu không thể làm được việc này, sự lo lắng của bạn sẽ càng tăng lên và làm bạn càng sợ hãi hơn. Thay vào đó, hãy chấp nhận rằng, cơn sợ hãi đang đến, nhắc nhở bản thân rằng việc trải qua cảm giác này không sao cả, tự thuyết phục bản thân rằng cơn sợ hãi sẽ không đe dọa tính mạng và nhớ rằng, mọi chuyện rồi cũng sẽ qua.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP