Biện pháp dự phòng lây nhiễm virus HIV: Khuyến nghị từ chuyên gia

HIV (Human Immunodeficiency Virus) là virus gây suy giảm miễn dịch ở người, lây truyền chủ yếu qua đường tình dục, đường máu và từ mẹ sang con. Mặc dù hiện nay chưa có biện pháp điều trị khỏi hoàn toàn HIV, nhưng việc dự phòng hiệu quả có thể làm giảm nguy cơ lây nhiễm. Dưới đây là các biện pháp được khuyến nghị nhằm hạn chế lây truyền HIV trong cộng đồng.

1. Phòng ngừa lây truyền HIV qua đường tình dục

Virus HIV có thể lây nhiễm khi tiếp xúc với dịch tiết có chứa virus như: tinh dịch, dịch âm đạo, máu và dịch trực tràng.

1.1. Sử dụng bao cao su đúng cách

Sử dụng bao cao su nam hoặc nữ khi quan hệ tình dục là biện pháp hiệu quả nhất để giảm nguy cơ lây truyền HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs). Bao cao su tạo hàng rào vật lý ngăn cản virus xâm nhập vào niêm mạc sinh dục.

• Nên sử dụng bao cao su mới, chưa hết hạn sử dụng.

• Có thể phối hợp với chất bôi trơn gốc nước hoặc silicone để giảm nguy cơ rách bao.

• Bao cao su cần được mang ngay từ đầu và trong suốt quá trình quan hệ tình dục.

1.2. Thiết lập mối quan hệ một vợ một chồng

Quan hệ tình dục có kiểm soát với một bạn tình không nhiễm HIV giúp giảm đáng kể nguy cơ lây nhiễm. Cần đảm bảo rằng cả hai bên đều được xét nghiệm HIV trước khi bắt đầu mối quan hệ không dùng bao cao su.

1.3. Hạn chế hành vi tình dục có nguy cơ cao

Tránh các hình thức quan hệ tình dục xâm nhập không bảo vệ (qua đường hậu môn, âm đạo hoặc miệng). Ưu tiên các hành vi thân mật không tiếp xúc với dịch cơ thể (hôn, vuốt ve, ôm ấp).

1.4. Xét nghiệm HIV và các bệnh STIs định kỳ

• Nên xét nghiệm HIV và STIs 6–12 tháng một lần, đặc biệt nếu có nhiều bạn tình hoặc quan hệ tình dục không bảo vệ.

• Khuyến khích xét nghiệm HIV đồng thời với bạn tình mới.

1.5. Tránh lạm dụng rượu và ma túy

Rượu và chất gây nghiện làm suy giảm khả năng phán đoán, tăng nguy cơ quan hệ tình dục không an toàn. Hạn chế sử dụng rượu bia và tuyệt đối không sử dụng chất kích thích trước khi quan hệ.

1.6. Sử dụng thuốc dự phòng lây nhiễm HIV

• PrEP (dự phòng trước phơi nhiễm): Dùng hàng ngày cho người HIV âm tính nhưng có nguy cơ cao. Hiệu quả cao khi tuân thủ điều trị.

• PEP (dự phòng sau phơi nhiễm): Uống thuốc trong vòng 72 giờ sau nguy cơ phơi nhiễm (quan hệ tình dục không bảo vệ, tai nạn nghề nghiệp...). Dùng đủ phác đồ trong 28 ngày.

Các thuốc PrEP và PEP phải được bác sĩ chỉ định và theo dõi.

2. Phòng ngừa lây truyền HIV qua đường tiêm chích

Sử dụng chung dụng cụ tiêm chích là một trong những nguyên nhân phổ biến làm lây lan HIV và viêm gan B, C.

2.1. Không dùng chung bơm kim tiêm

• Tuyệt đối không dùng chung bơm kim tiêm với người khác, kể cả một lần duy nhất.

• Nên sử dụng bơm kim tiêm cá nhân, mới, vô trùng.

2.2. Đảm bảo vô khuẩn khi thực hiện tiêm chích

• Dụng cụ phải được tiệt trùng theo đúng quy trình.

• Nếu sử dụng dịch vụ y tế hoặc thẩm mỹ (xăm, phun xăm...), yêu cầu cơ sở phải sử dụng dụng cụ vô khuẩn, dùng một lần.

3. Hướng dẫn cho người đang sống chung với HIV

Nếu bạn đã được chẩn đoán nhiễm HIV, điều quan trọng là thực hiện các biện pháp để tránh lây truyền virus sang người khác:

• Tuân thủ điều trị ARV (thuốc kháng virus HIV) đầy đủ và đúng giờ. Khi tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện, nguy cơ lây truyền HIV qua đường tình dục gần như bằng 0 (U=U: Undetectable = Untransmittable).

• Sử dụng bao cao su trong mọi hoạt động tình dục để phòng tránh lây truyền và tái nhiễm các chủng HIV hoặc bệnh STIs khác.

• Không chia sẻ bơm kim tiêm hoặc các dụng cụ xuyên da khác.

• Thông báo cho bạn tình về tình trạng HIV để họ có thể chủ động xét nghiệm và cân nhắc sử dụng PrEP.

4. Khi nào nên xét nghiệm HIV?

Khuyến cáo nên xét nghiệm HIV nếu bạn thuộc một trong các nhóm sau:

• Có quan hệ tình dục không an toàn.

• Có nhiều bạn tình hoặc bạn tình không rõ tình trạng HIV.

• Tiêm chích ma túy, dùng chung bơm kim tiêm.

• Có biểu hiện nghi ngờ (sốt không rõ nguyên nhân, nổi hạch, sụt cân, nhiễm trùng tái phát).

• Có thai (xét nghiệm HIV là bắt buộc trong chăm sóc tiền sản).

• Có tiếp xúc với máu/dịch cơ thể nghi ngờ (tai nạn nghề nghiệp, phơi nhiễm nghề nghiệp).

Xét nghiệm HIV sớm giúp chẩn đoán kịp thời, khởi trị ARV đúng lúc và phòng ngừa hiệu quả lây truyền HIV.

5. Kết luận

Phòng ngừa lây truyền HIV đòi hỏi sự kết hợp giữa kiến thức, hành vi tình dục an toàn, sử dụng đúng và đủ thuốc dự phòng (nếu cần), và tuân thủ các biện pháp kiểm soát nguy cơ khác. Việc xét nghiệm định kỳ, điều trị sớm và tuân thủ điều trị sẽ không chỉ bảo vệ cá nhân mà còn góp phần kiểm soát đại dịch HIV/AIDS trong cộng đồng.