Các bất thường trên phim X-quang phổi: Không phải lúc nào cũng là ung thư

Việc phát hiện các bất thường trên phim chụp X-quang phổi là tình huống thường gặp trong thực hành lâm sàng. Trong nhiều trường hợp, các hình ảnh bất thường này không đồng nghĩa với chẩn đoán ung thư, mà có thể liên quan đến các nguyên nhân lành tính như tổn thương viêm, mô sẹo cũ hoặc đáp ứng của nhu mô phổi với các yếu tố môi trường.

1. Bản chất của các nốt phổi trên hình ảnh X-quang

Theo Hiệp hội Lồng ngực Hoa Kỳ (American Thoracic Society), các nốt phổi đơn độc (pulmonary nodules) có thể xuất hiện do mô xơ hóa sau viêm, tổn thương nhiễm trùng cũ hoặc do tiếp xúc với các chất kích thích từ môi trường. Tương tự như các đốm sắc tố trên da người lớn tuổi, các nốt phổi có thể hoàn toàn lành tính và không gây nguy hiểm. Thông thường, các nốt có kích thước nhỏ dưới 4 mm không cần can thiệp ngay lập tức mà chỉ cần theo dõi định kỳ bằng hình ảnh học.

Tuy nhiên, điều quan trọng là bệnh nhân không nên tự suy diễn hoặc hoang mang khi nghe đến cụm từ "nốt bất thường". Việc đánh giá và theo dõi cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa hô hấp hoặc bác sĩ hình ảnh học, nhằm xác định xem tổn thương có tính chất nghi ngờ ác tính hay không.

2. Khi nào nên nghi ngờ ung thư phổi?

Một số dấu hiệu lâm sàng có thể gợi ý đến ung thư phổi bao gồm:

• Ho kéo dài không cải thiện

• Khó thở tiến triển

• Ho ra máu hoặc đờm lẫn máu

• Đau ngực hoặc đau vùng vai lưng không rõ nguyên nhân

• Sụt cân không chủ ý

• Thở khò khè hoặc thay đổi giọng nói (khàn tiếng)

• Nhiễm trùng phổi tái diễn

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng khoảng 85% bệnh nhân ung thư phổi ở giai đoạn đầu có thể không biểu hiện triệu chứng rõ ràng. Nhiều trường hợp ung thư phổi được phát hiện tình cờ khi bệnh nhân thực hiện các xét nghiệm hình ảnh vì lý do khác, chẳng hạn như chụp CT bụng trước phẫu thuật.

3. Vai trò của sàng lọc ung thư phổi

Sàng lọc bằng chụp CT liều thấp (low-dose computed tomography – LDCT) đã được chứng minh có hiệu quả trong việc phát hiện sớm ung thư phổi ở những đối tượng nguy cơ cao. Hiệp hội Phổi Hoa Kỳ và nhiều tổ chức y học khuyến cáo sàng lọc hằng năm cho:

• Người từ 50 đến 80 tuổi

• Có tiền sử hút thuốc ≥20 gói/năm (tương đương 1 gói/ngày trong 20 năm)

• Hiện đang hút thuốc hoặc đã ngừng hút trong vòng 15 năm qua

Việc sàng lọc giúp phát hiện các tổn thương nhỏ trước khi chúng phát triển thành khối u lớn, từ đó nâng cao khả năng điều trị hiệu quả và giảm tỷ lệ tử vong.

4. Nguyên tắc theo dõi tổn thương phổi

Khi phát hiện một bất thường trên phim chụp, bác sĩ sẽ căn cứ vào các đặc điểm của nốt như:

• Kích thước (thường ≥8 mm thì cần theo dõi sát hơn)

• Ranh giới tổn thương: đều hay không đều, có bờ gai hay không

• Độ đậm mô (solid, subsolid, ground-glass opacity)

• Tốc độ phát triển theo thời gian

• Tiền sử hút thuốc lá, tuổi tác, tiền căn ung thư

Trong các trường hợp nốt quá nhỏ, sinh thiết có thể không khả thi hoặc tiềm ẩn nguy cơ, do đó chiến lược theo dõi bằng chụp CT định kỳ (3–6 tháng) thường được ưu tiên.

5. Kết luận

Không phải tất cả các nốt phổi được phát hiện trên hình ảnh học đều là ung thư. Đa số là lành tính và không cần can thiệp tích cực. Tuy nhiên, việc đánh giá đúng mức độ nguy cơ, kết hợp với các yếu tố lâm sàng và tiền sử cá nhân là cần thiết để xác định hướng theo dõi hoặc can thiệp phù hợp.

Khuyến cáo người dân, đặc biệt là người có yếu tố nguy cơ cao, nên chủ động khám sức khỏe định kỳ và trao đổi với nhân viên y tế khi có biểu hiện bất thường hô hấp kéo dài. Việc phát hiện và điều trị sớm ung thư phổi đóng vai trò then chốt trong tiên lượng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.