Các sai lầm thường gặp khi sử dụng thuốc chống trầm cảm và khuyến nghị trong lâm sàng

Thuốc chống trầm cảm (antidepressants) là nhóm thuốc theo đơn, được chỉ định cho các trường hợp rối loạn trầm cảm trung bình đến nặng. Tuy nhiên, quá trình sử dụng có thể gặp nhiều sai sót ảnh hưởng đến hiệu quả và ăn toàn điều trị. Bài viết dưới đây tóm tắt các sai lầm lâm sàng phổ biến và đề xuất giải pháp khắc phục.

1. Ngừng thuốc đột ngột khi cảm thấy khá hơn

Người bệnh thường có xu hướng ngừng thuốc khi triệu chứng trầm cảm cải thiện. Tuy nhiên, việc ngừng thuốc đột ngột có thể gây tái phát trầm cảm hoặc hội chứng cai thuốc (withdrawal syndrome) với các triệu chứng: lo âu, mất ngủ, chóng mặt, buồn nôn...

Khuyến nghị: Luôn theo hướng dẫn ngừng thuốc của bác sĩ, thường là giảm liều dần trong 2-4 tuần.

2. Không báo cáo tác dụng phụ

Tác dụng phụ hay gặp nhất: khô miệng, buồn nôn, tăng cân, mất ngủ, rối loạn tiên dục, chóng mặt... Nhiều tác dụng sẽ giảm sau vài tuần nhưng cũng có thể dai dẳng.

Khuyến nghị: Cần thông báo bác sĩ khi có tác dụng phụ. Bác sĩ có thể giảm liều hoặc thay thuốc khác.

3. Lạm dụng rượu, chất gây nghiện

Các chất như rượu, ma túy (cannabis, cocaine, heroin...) có thể ăn mòn tác dụng của thuốc chống trầm cảm, gây tăng trầm cảm và nguy hiểm.

Khuyến nghị: Người bệnh cần trung thực với bác sĩ nếu có lề thuốc hoặc nghiện chất để được hỗ trợ kịp thời.

4. Bỏ qua tương tác thuốc

Antidepressants tương tác với nhiều thuốc (NSAIDs, thảo dược như cỏ thánh John...).

Khuyến nghị: Luôn cung cấp danh sách thuốc và thực phẩm bổ sung đang dùng cho bác sĩ.

5. Bỏ qua các bệnh đồng mác

Một số loại antidepressants có thể gây béo phì, mất điều hòa, hoặc không phù hợp với bệnh nhân rối loạn lưỡng cực (bipolar).

Khuyến nghị: Cần khai báo đầy đủ tiền sử và các vấn đề sức khỏe toàn thân.

6. Thiếu được hỗ trợ chuyên khoa

Khoảng 80% antidepressants được kê bởi bác sĩ đa khoa. Tuy nhiên, thiếu chuyên gia sâu về trầm cảm đã khiến nhiều bệnh nhân điều trị chưa đạt hiệu quả.

Khuyến nghị: Nên tìm gặp bác sĩ tâm thần (trực tiếp hoặc qua telemedicine).

7. Chỉ dựa vào thuốc, bỏ qua liệu pháp khác

Antidepressants hiệu quả cao nhất khi được kết hợp với liệu pháp tâm lý (psychotherapy).

Khuyến nghị: Cần kết hợp với tư vấn tâm lý, thay đổi lối sống (dinh dưỡng, vận động, giảm stress).

8. Không báo cáo khi thuốc không đạt hiệu quả

Có khoảng 30-40% bệnh nhân trầm cảm kháng trị (treatment-resistant depression).

Khuyến nghị: Khi thuốc hiện tại không đạt hiệu quả, bác sĩ có thể xem xét thay đổi phác đồ: chuyển thuốc, liệu pháp ECT, rTMS, hoặc VNS.

Tổng kết:

Việc tuân thủ điều trị bằng thuốc chống trầm cảm cần được giám sát chặt chẽ và có sự hợp tác chân thành giữa người bệnh và nhân viên y tế. Khám sát định kỳ, đánh giá hiệu quả - tác dụng phụ, và xây dựng chiến lược điều trị toàn diện là yếu tố quan trọng trong việc đạt được kiểm soát đối với rối loạn trầm cảm.