Hiểu đúng về bệnh trĩ: Tổng quan và các hiểu lầm thường gặp

1. Tổng quan

Bệnh trĩ (hemorrhoids) là tình trạng giãn và phình tĩnh mạch ở vùng trực tràng – hậu môn, có thể gặp ở trong ống hậu môn (trĩ nội) hoặc ngoài hậu môn (trĩ ngoại). Tình trạng này thường gây đau, chảy máu, ngứa ngáy, hoặc có khối lồi ra ngoài hậu môn, ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống người bệnh.

Mặc dù là bệnh lý phổ biến, bệnh trĩ vẫn còn bị hiểu sai và ít được thảo luận cởi mở. Việc xác định đúng thông tin y học có vai trò thiết yếu trong phát hiện, điều trị và phòng ngừa hiệu quả.

2. Các quan niệm sai lầm phổ biến về bệnh trĩ

2.1. “Chỉ mình tôi mới bị bệnh trĩ” – Sai

Sự thật: Bệnh trĩ là tình trạng rất phổ biến. Theo thống kê, có tới 75% người trưởng thành sẽ mắc bệnh trĩ ít nhất một lần trong đời, đặc biệt ở những người có yếu tố nguy cơ như táo bón kéo dài, lối sống ít vận động, hoặc mang thai.

2.2. “Chỉ người lớn tuổi mới mắc bệnh trĩ” – Sai

Sự thật: Bệnh trĩ có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, mặc dù phổ biến hơn ở độ tuổi từ 45 đến 65. Người lớn tuổi có nguy cơ cao hơn do sự suy yếu mô liên kết quanh hậu môn – trực tràng. Tuy nhiên, người trẻ cũng có thể bị bệnh do:

• Căng thẳng khi đi đại tiện (do táo bón hoặc tiêu chảy kéo dài)

• Mang thai

• Thói quen ngồi lâu, rặn nhiều khi đi tiêu

2.3. “Ăn cay gây bệnh trĩ” – Sai

Sự thật: Không có bằng chứng khoa học cho thấy thực phẩm cay gây ra bệnh trĩ. Bệnh trĩ phát sinh do tăng áp lực lên tĩnh mạch hậu môn – trực tràng, không phải do các phản ứng chuyển hóa sau ăn. Một nghiên cứu đăng trên New England Journal of Medicine cho thấy ớt không làm trầm trọng thêm triệu chứng trĩ ở người bệnh.

2.4. “Chế độ ăn không ảnh hưởng đến bệnh trĩ” – Sai

Sự thật: Chế độ ăn uống là yếu tố then chốt trong phòng và kiểm soát bệnh trĩ. Chế độ ăn nghèo chất xơ và thiếu nước có thể gây táo bón, từ đó làm tăng nguy cơ trĩ. Khuyến cáo:

• 20 – 35g chất xơ/ngày từ rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt

• Uống đủ nước

• Có thể bổ sung chất xơ dạng thực phẩm chức năng nếu cần, dưới sự hướng dẫn của chuyên gia y tế

2.5. “Ngồi lên mặt lạnh gây bệnh trĩ” – Sai

Sự thật: Không có dữ liệu khoa học chứng minh việc tiếp xúc với bề mặt lạnh gây ra bệnh trĩ. Ngược lại, chườm lạnh tại chỗ là một biện pháp thường được khuyến cáo để giảm sưng và đau tạm thời trong điều trị triệu chứng.

Tuy nhiên, ngồi lâu trong nhà vệ sinh là một yếu tố nguy cơ rõ ràng, do làm tăng áp lực ổ bụng và vùng hậu môn. Nên hạn chế thời gian ngồi trong nhà vệ sinh và tránh mang điện thoại, sách vào nhà vệ sinh.

2.6. “Không nên tập thể dục khi bị trĩ” – Sai

Sự thật: Tập thể dục đều đặn là biện pháp dự phòng và hỗ trợ điều trị bệnh trĩ. Các hoạt động thể chất giúp cải thiện nhu động ruột, giảm táo bón và kiểm soát cân nặng. Tuy nhiên:

• Tránh nâng tạ nặng hoặc nín thở khi gắng sức

• Ưu tiên các môn nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, yoga

2.7. “Bị trĩ thì cần phẫu thuật” – Sai

Sự thật: Dưới 10% người bị trĩ cần can thiệp phẫu thuật. Hầu hết có thể kiểm soát hiệu quả bằng thay đổi lối sống, chế độ ăn, và sử dụng thuốc. Một số thủ thuật ít xâm lấn (thắt vòng cao su, tiêm xơ...) cũng là lựa chọn hiệu quả, ít biến chứng.

2.8. “Bệnh trĩ làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng” – Sai

Sự thật: Không có bằng chứng khoa học cho thấy bệnh trĩ làm tăng nguy cơ ung thư. Tuy nhiên, do triệu chứng của trĩ (chảy máu, thay đổi thói quen tiêu hóa) có thể giống với các biểu hiện ban đầu của ung thư đại trực tràng, nên người ≥ 50 tuổi hoặc có tiền sử gia đình cần được nội soi tầm soát khi có triệu chứng bất thường.

3. Kết luận và khuyến nghị

Bệnh trĩ là một tình trạng phổ biến, thường không nguy hiểm nhưng gây ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt. Hiểu đúng và loại bỏ các hiểu lầm phổ biến giúp người bệnh chủ động phòng ngừa và điều trị sớm.

Khuyến nghị:

• Ăn nhiều chất xơ, uống đủ nước

• Tập thể dục đều đặn

• Hạn chế ngồi lâu trong nhà vệ sinh

• Điều trị triệu chứng sớm, không tự ý dùng thuốc

• Tham khảo ý kiến bác sĩ khi có triệu chứng chảy máu, đau dai dẳng, hoặc thay đổi bất thường trong thói quen đại tiện