✴️ Hiệu quả của vaccine Covid-19 kéo dài bao lâu?

Tốc độ biến đổi của virus gây bệnh Covid-19 quá nhanh

SARS-CoV-2 không ngừng đột biến và tạo ra các biến chủng mới (Alpha, Beta, Delta, Epsilon..., và gần đây nhất là Mu). Trong đó, biến chủng Delta - được CDC xếp vào nhóm đáng lo ngại - là nguyên nhân gây ra các đợt bùng phát dịch nghiêm trọng nhất từ trước đến nay tại Việt Nam và nhiều nước trên thế giới. Điều này khiến việc kiểm soát dịch bệnh trở thành thách thức lớn.

Ngược lại, nhằm đảm bảo tính an toàn và hiệu quả cao nhất, các vaccine phải trải qua rất nhiều công đoạn từ nghiên cứu phát triển cho đến thử nghiệm lâm sàng để được chấp thuận trước khi đưa vào sử dụng. Do đó, phiên bản vaccine hoàn thiện cuối cùng có khả năng không thể bao phủ được tất cả đặc tính của biến chủng mới (ví dụ virus có thể lẩn trốn khỏi đáp ứng miễn dịch của cơ thể).

Hay nói cách khác, vaccine ngừa Covid-19 khó bắt kịp tốc độ biến đổi của virus gây bệnh. Vì vậy, chúng khó tạo ra miễn dịch kéo dài. Một nghiên cứu đánh giá về vaccine Pfizer-BioNTech và AstraZeneca tại Anh đăng trên tạp chí NEJM đã đưa ra kết luận rằng hiệu quả của vaccine có thay đổi giữa các biến chủng virus. Trong đó, hiệu quả phòng ngừa của hai vaccine Pfizer-BioNTech và AstraZeneca sau 2 liều tiêm đối với chủng Delta (hiệu quả lần lượt là 88% và 67%) đều giảm so với chủng Alpha (hiệu quả lần lượt là 93,7% và 74,5%).

So với SARS-CoV-2, các tác nhân gây bệnh được phòng ngừa bằng vaccine phổ biến khác như thủy đậu, sởi, quai bị, rubella..., hầu như không đột biến nhiều. Vì vậy, hiệu quả của các loại vaccine này thường kéo dài hơn.

Công nghệ sản xuất vaccine mới

Trong quá khứ, các vaccine hiệu quả nhất là dùng công nghệ vector virus nhân bản (replicating virus), ví dụ ngừa sởi, thủy đậu. Các vaccine này có thể tạo ra đáp ứng miễn dịch kéo dài suốt đời. Một số loại vaccine khác dùng công nghệ vector virus không nhân bản (non-replicating virus) hoặc dựa trên protein tuy có hiệu quả không kéo dài, nhưng chúng thường được bổ sung các chất bổ trợ (adjuvant) để tăng cường đáp ứng miễn dịch (ví dụ vaccine ngừa uốn ván, viêm gan A).

Trong khi đó, 2 loại vaccine có hiệu quả cao nhất hiện nay là Pfizer-BioNTech và Moderna sử dụng công nghệ công nghệ mới hoàn toàn là mRNA, không cần dùng đến adjuvant. Bên cạnh đó, vaccine AstraZeneca tuy cũng dựa trên công nghệ vector virus không nhân bản nhưng cũng không dùng đến adjuvant.

Tóm lại

Tốc độ biến đổi của SARS-CoV-2 quá nhanh, dễ lây lan, công nghệ sản xuất mới là những lý do khiến vaccine phòng Covid-19 thường không duy trì thời gian bảo vệ quá dài.

(Bài viết do TS.DS Phạm Đức Hùng, Bệnh viện Nhi Cincinnati, Mỹ, DS. Nguyễn Ngọc Thùy Trâm (Tốt nghiệp Đại học Y Dược TP.HCM) và DS. Nguyễn Hồng Trâm (Tốt nghiệp Đại học Y Dược TP.HCM), cung cấp thông tin.)