Hướng dẫn chăm sóc và làm dịu cơn đau khi mọc răng ở trẻ nhỏ

Mọc răng (teething) là một quá trình sinh lý bình thường ở trẻ nhỏ, thường bắt đầu từ khoảng 6 tháng tuổi. Tuy nhiên, ở một số trẻ, quá trình mọc răng có thể kèm theo các triệu chứng gây khó chịu, ảnh hưởng đến sinh hoạt, giấc ngủ và hành vi.

1. Triệu chứng thường gặp khi trẻ mọc răng

Mặc dù mọc răng không phải là một bệnh lý, một số triệu chứng có thể xảy ra bao gồm:

• Cáu gắt, khó chịu

• Tăng tiết nước bọt

• Nướu sưng đỏ, nhạy cảm khi chạm

• Trẻ có xu hướng nhai, cắn đồ vật

• Rối loạn giấc ngủ

• Sốt nhẹ (thường < 38,3°C)

• Phát ban quanh miệng do nước dãi

Cần lưu ý: Sốt cao, tiêu chảy, nôn ói không phải là triệu chứng điển hình của mọc răng và cần được bác sĩ đánh giá để loại trừ các nguyên nhân bệnh lý khác.

2. Các biện pháp không dùng thuốc giúp làm dịu trẻ đang mọc răng

2.1. Sử dụng dụng cụ gặm nướu (teething rings)

Dụng cụ gặm nướu là lựa chọn an toàn và hiệu quả giúp làm dịu cảm giác đau hoặc ngứa ở nướu. Nên chọn loại không chứa BPA và được chứng nhận an toàn. Có thể làm mát dụng cụ gặm nướu trong tủ lạnh (không để trong ngăn đá) để tăng hiệu quả giảm đau.

2.2. Thức ăn hỗ trợ nhai

Với trẻ trên 6 tháng tuổi đã bắt đầu ăn dặm, có thể sử dụng một số loại thực phẩm mềm, mát như dưa chuột hoặc cà rốt nấu chín, giúp bé nhai an toàn và làm dịu nướu. Cần giám sát chặt chẽ để phòng nguy cơ hóc dị vật.

2.3. Mát-xa nướu

Dùng ngón tay sạch hoặc khăn mềm nhúng nước mát nhẹ nhàng xoa nướu của trẻ có thể giúp giảm đau tạm thời.

2.4. Chăm sóc và an ủi

Việc ôm ấp, vỗ về, chơi với trẻ giúp trẻ xao lãng cảm giác khó chịu. Tắm nước ấm vào buổi tối cũng có thể giúp trẻ thư giãn trước khi ngủ.

3. Sử dụng thuốc giảm đau – khuyến nghị

Trong trường hợp đau nhiều hoặc ảnh hưởng đến ăn ngủ, có thể cân nhắc sử dụng thuốc hạ sốt – giảm đau như paracetamol hoặc ibuprofen dạng siro theo liều lượng phù hợp với lứa tuổi và cân nặng. Trẻ <16 tuổi tuyệt đối không được dùng aspirin. Cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng.

4. Cẩn trọng khi sử dụng gel giảm đau tại chỗ

Một số gel bôi nướu có chứa chất gây tê tại chỗ (như lidocaine) có thể được chỉ định trong thời gian ngắn nếu trẻ rất khó chịu, nhưng cần tuân thủ đúng liều lượng và chỉ dùng sản phẩm chuyên biệt dành cho trẻ nhỏ. Tuyệt đối không tự ý sử dụng gel dành cho người lớn.

5. Biện pháp phòng ngừa biến chứng khi mọc răng

• Phòng ngừa phát ban: Dùng khăn mềm, sạch lau khô nước dãi quanh miệng trẻ thường xuyên để tránh viêm da tiếp xúc.

• Giữ vệ sinh miệng: Làm sạch nướu và răng mới mọc bằng gạc sạch hoặc bàn chải mềm dành cho trẻ sơ sinh.

6. Chăm sóc răng sữa mới mọc

Răng sữa đóng vai trò quan trọng trong phát âm, dinh dưỡng và định hướng răng vĩnh viễn sau này. Cần thực hiện chăm sóc răng miệng sớm với các lưu ý sau:

• Chọn bàn chải đánh răng phù hợp: Dành cho trẻ sơ sinh, có lông mềm và đầu bàn chải nhỏ.

• Dùng kem đánh răng chứa fluoride: Loại dành riêng cho trẻ em (dưới 3 tuổi dùng lượng kem bằng hạt gạo).

• Chải răng ít nhất 2 lần/ngày, sau bữa ăn và trước khi đi ngủ.

• Không cho trẻ ngậm bình sữa khi ngủ để hạn chế nguy cơ sâu răng sớm do tiếp xúc kéo dài với đường trong sữa.

• Tạo thói quen đánh răng sớm với sự hỗ trợ của phụ huynh và duy trì kiểm tra răng định kỳ tại nha sĩ.

7. Khi nào cần đưa trẻ đi khám bác sĩ

• Trẻ sốt > 38,5°C

• Bỏ bú, bỏ ăn kéo dài

• Có biểu hiện nghi ngờ nhiễm trùng răng – nướu

• Phát ban lan rộng hoặc dai dẳng quanh miệng

Kết luận

Mọc răng là một giai đoạn phát triển bình thường nhưng có thể gây khó chịu đáng kể cho trẻ nhỏ. Việc kết hợp các biện pháp chăm sóc không dùng thuốc, sử dụng thuốc đúng cách khi cần thiết, cùng với vệ sinh răng miệng phù hợp sẽ giúp trẻ vượt qua giai đoạn mọc răng một cách an toàn và dễ chịu hơn. Phụ huynh nên được hướng dẫn và đồng hành trong suốt quá trình này nhằm đảm bảo sức khỏe răng miệng lâu dài cho trẻ.