Nóng rát âm đạo: Các nguyên nhân thường gặp, triệu chứng đi kèm và định hướng xử trí

Cảm giác nóng rát vùng âm đạo là một biểu hiện thường gặp ở phụ nữ, có thể liên quan đến nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm tác nhân kích ứng, nhiễm trùng sinh dục – tiết niệu, thay đổi nội tiết, hoặc bệnh lý lây truyền qua đường tình dục (STIs). Việc xác định chính xác căn nguyên là yếu tố then chốt giúp định hướng điều trị phù hợp và ngăn ngừa biến chứng.

I. Các nguyên nhân thường gặp gây nóng rát âm đạo

1. Viêm da tiếp xúc (Contact Dermatitis)

Viêm da tiếp xúc là phản ứng viêm tại vùng âm hộ – âm đạo do tiếp xúc với các chất kích ứng hoặc dị nguyên. Các chất thường gặp bao gồm: xà phòng có hương liệu, dung dịch vệ sinh phụ nữ, chất bôi trơn, bao cao su latex, hoặc các loại vải tổng hợp.

• Triệu chứng: nóng rát, ngứa, râm ran, đau rát, da khô và bong tróc.

• Xử trí: loại bỏ tác nhân nghi ngờ, sử dụng kem dưỡng hoặc corticosteroid tại chỗ nếu cần theo chỉ định y khoa.

2. Viêm âm đạo do vi khuẩn (Bacterial Vaginosis – BV)

BV xảy ra khi hệ vi sinh âm đạo bị mất cân bằng, với sự tăng sinh quá mức của các vi khuẩn yếm khí.

• Triệu chứng: khí hư màu xám-trắng, mùi tanh nặng (đặc biệt sau giao hợp), ngứa rát, nóng rát khi tiểu tiện.

• Xử trí: điều trị kháng sinh (metronidazole hoặc clindamycin) đường uống hoặc đặt âm đạo.

3. Nhiễm nấm âm đạo (Candida albicans)

Candida là tác nhân nấm phổ biến nhất gây viêm âm đạo, đặc biệt sau dùng kháng sinh hoặc ở phụ nữ mang thai, đái tháo đường, hoặc suy giảm miễn dịch.

• Triệu chứng: ngứa dữ dội, nóng rát, đau khi giao hợp hoặc tiểu tiện, khí hư trắng đặc, vón cục như bã đậu.

• Xử trí: thuốc kháng nấm dạng uống (fluconazole) hoặc đặt âm đạo (clotrimazole, miconazole).

4. Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTIs)

Viêm niệu đạo hoặc viêm bàng quang có thể gây đau và nóng rát âm đạo, đặc biệt khi tiểu tiện.

• Triệu chứng: tiểu buốt, tiểu gấp, nước tiểu đục hoặc có máu, đau vùng hạ vị.

• Xử trí: kháng sinh theo kháng sinh đồ nếu cần; khuyến khích uống nhiều nước và theo dõi diễn tiến.

5. Trichomonas vaginalis

Ký sinh trùng Trichomonas lây truyền qua đường tình dục có thể gây viêm âm đạo.

• Triệu chứng: nóng rát, khí hư loãng có bọt, màu vàng-xanh, mùi hôi, đau khi giao hợp hoặc tiểu tiện.

• Xử trí: metronidazole hoặc tinidazole liều duy nhất hoặc điều trị kéo dài.

6. Bệnh lậu (Gonorrhea)

Nhiễm vi khuẩn Neisseria gonorrhoeae có thể ảnh hưởng đến cổ tử cung, niệu đạo và âm đạo.

• Triệu chứng: nóng rát khi tiểu, khí hư mủ, chảy máu giữa kỳ kinh, đau vùng chậu.

• Xử trí: liệu pháp kép với ceftriaxone và azithromycin hoặc doxycycline.

7. Chlamydia trachomatis

Chlamydia là một trong những STIs phổ biến nhất và thường không có triệu chứng rõ ràng.

• Triệu chứng: khí hư bất thường, nóng rát khi tiểu, đau khi giao hợp, chảy máu giữa chu kỳ.

• Xử trí: azithromycin liều duy nhất hoặc doxycycline trong 7 ngày.

8. Herpes sinh dục (HSV-1/HSV-2)

Vi rút Herpes simplex có thể gây nhiễm trùng đường sinh dục qua tiếp xúc da – da.

• Triệu chứng: ngứa, râm ran, nóng rát, mụn nước – vết loét đau, biểu hiện toàn thân (sốt, đau cơ).

• Xử trí: thuốc kháng virus (acyclovir, valacyclovir); không thể điều trị dứt điểm hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát triệu chứng.

9. Hội chứng sinh dục tiết niệu thời kỳ mãn kinh

Suy giảm nồng độ estrogen trong thời kỳ mãn kinh dẫn đến teo niêm mạc âm đạo, khô và tăng cảm giác bỏng rát, đặc biệt khi giao hợp.

• Triệu chứng: khô âm đạo, nóng rát, đau khi quan hệ, thay đổi khí hư, bốc hỏa, rối loạn giấc ngủ.

• Xử trí: liệu pháp hormon thay thế tại chỗ (kem, viên đặt estrogen) hoặc toàn thân nếu cần.

10. Dị ứng tiếp xúc vùng sinh dục

Một số phụ nữ có phản ứng dị ứng với tinh dịch, latex, chất bôi trơn, thuốc diệt tinh trùng, sản phẩm vệ sinh phụ nữ hoặc chất liệu bao cao su.

• Triệu chứng: nóng rát, ngứa, đỏ, sưng hoặc ban đỏ sau giao hợp hoặc tiếp xúc.

• Xử trí: tránh tiếp xúc với dị nguyên, sử dụng bao cao su không chứa latex, tư vấn bác sĩ chuyên khoa dị ứng khi cần.

II. Hướng xử trí tại nhà

• Biện pháp giảm nhẹ triệu chứng: chườm mát, dùng dầu khoáng dưỡng ẩm, tránh gãi hoặc cào vùng tổn thương.

• Chăm sóc vệ sinh: mặc đồ lót cotton, tránh mặc quần chật, không sử dụng xà phòng có hương liệu hoặc thụt rửa sâu âm đạo.

III. Biến chứng tiềm tàng

Một số nguyên nhân như STIs có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng nếu không điều trị, bao gồm:

• Bệnh viêm vùng chậu (PID)

• Nguy cơ vô sinh thứ phát

• Sinh non, lây truyền cho thai nhi (Chlamydia, herpes, Trichomonas)

• Tăng nguy cơ lây nhiễm HIV

IV. Khi nào cần đến khám bác sĩ?

Người bệnh nên đi khám khi:

• Triệu chứng kéo dài > 7 ngày hoặc nặng dần

• Có biểu hiện toàn thân (sốt, mệt mỏi)

• Có tiền sử quan hệ tình dục không an toàn

• Triệu chứng tái phát sau điều trị

• Đang mang thai

Kết luận:

Nóng rát âm đạo là một triệu chứng có thể xuất phát từ nhiều căn nguyên khác nhau. Việc khai thác tiền sử bệnh, yếu tố nguy cơ, đánh giá lâm sàng và cận lâm sàng là cần thiết để hướng đến chẩn đoán chính xác và lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp. Bệnh nhân không nên tự ý sử dụng thuốc hoặc trì hoãn khám chuyên khoa khi triệu chứng dai dẳng hoặc có dấu hiệu cảnh báo.