Hà ăn chân là bệnh gì?
“Hà ăn chân” hay bong sừng dạng lỗ (Pitted keratolysis) là thuật ngữ mô tả cho tình trạng nhiễm trùng da nông do vi khuẩn ở vị trí lòng bàn chân, và có thể là lòng bàn tay cũng gặp phải. Và chắc hẳn có nhiều trường hợp chỉ để ý đến sự xuất hiện của nó chỉ bởi hiện tượng làm cho bàn chân bốc mùi khó chịu.
Ban đầu nó được bác sĩ Castellani đặt tên là keratoma plantare sulcatum vào năm 1910. Nhưng dần sau đó chúng dần trở nên phổ biến hơn với tên gọi mà 2 tác giả Taplin và Zaias đặt như hiện nay vào năm 1967. Đặc trưng của bệnh là tạo ra các cụm lỗ bong da.
Nguyên nhân gây bàn chân bị lỗ rỗ?
Mặc dù cơ chế gây bệnh chưa thực sự rõ ràng, nhưng có một số chủng gây ra tình trạng này như corynebacteria, Dermatophilus congolensis, Kytococcus sedentarius, actinomyces và Streptomyces tham gia vào việc gây nên tình trạng này. Đây đều là các loại vi khuẩn ưa thích môi trường ẩm ướt và độ pH da trung tính. Chúng gây phá hủy các tế bào sừng bằng cách phóng thích ra các enzyme phân giải protein (protease), sau đó xâm nhập vào lớp sừng da và gây ra triệu chứng cho người bệnh.
Mùi hôi gây ra do các thành phần hóa học có gốc sulfur (lưu huỳnh) được sản sinh bởi vi khuẩn như: thiols, sulfides và thioester hoặc sản phẩm isovaleic acid do vi khuẩn chuyển hóa leucin trong mồ hôi.
Những ai dễ bị bệnh?
Bệnh có thể xuất hiện ở cả nam lẫn nữ ở bất cứ độ tuổi nào nhưng thường gặp hơn ở nam giới (tỉ lệ khoảng 8:1), và ở những người làm nghề thường xuyên tiếp xúc môi trường ẩm ướt, bí mồ hôi hoặc những công việc ngoài trời vào những mùa mưa ẩm như:
- Nông dân
- Các vận động viên
- Người đánh bắt hải sản, làm nghề chài lưới
- Nhân công lao động trong các xí nghiệp
- Quân nhân
- Những người vô gia cư
Nhóm nữ giới chịu tác động nhiều gồm có các nhân viên làm móng tay chân, spa chăm sóc da…
Các yếu tố nào khiến bệnh dễ tái phát
Có nhiều yếu tố góp phần gây nên tình trạng này, phải kể đến:
- Thời tiết ấm nóng
- Thói quen, công việc sử dụng giày dép bí hơi như ủng cao su, giày cao su, sợi vải tổng hợp
- Những người bị tăng tiết mồ hôi tay chân
- Những người gặp phải chứng tăng sừng, dày sừng lòng bàn tay chân
- Người bị đái tháo đường
- Người lớn tuổi
- Người suy giảm miễn dịch
Nhận diện các biểu hiện bệnh hà ăn chân
Điều dễ nhận biết nhất chính là mùi khó chịu của chúng gây ra do vi khuẩn (2/3 số trường hợp sẽ có biểu hiện này). Cả phần trước gan chân, hoặc cả gót chân (mặt tì đè là chính) xuất hiện các đám bong da theo dạng lỗ chỗ từng lỗ kích thước khoảng 1-3 mm. Vùng bị tác động có thể ẩm ướt, rịn dịch nhẹ. Dễ nhận thấy nhất sau khi mới vừa ngâm hoặc tiếp xúc với nước xong.
Các rỗ bong da này thường không có triệu chứng gì khó chịu nhưng đôi khi một số tình huống có thể cảm giác đau nhức hoặc ngứa khi đi lại (khoảng 1/3 số trường hợp). Dù hiếm nhưng vẫn có thể gặp phải tình trạng tương tự ở các ngón chân. Một biến thể ít gặp với biểu hiện bệnh lan tỏa cả lòng bàn chân kèm nền da đỏ bên dưới.
Cần xét nghiệm gì khi gặp phải bệnh này?
Qua đánh giá lâm sàng, bác sĩ có thể đưa ra chẩn đoán tình trạng bệnh. Hiếm khi cần đến nuôi cấy vi khuẩn. Tuy nhiên, khi tiến hành nghiên cứu hoặc nhằm mục đích xác định rõ tác nhân gây bệnh thì có thể thực hiện nuôi cấy trong môi trường thạch não tim. Có thể tiến hành cạo vảy da để xét nghiệm soi tìm nấm loại trừ.
Đánh giá bằng đèn wood sẽ có thể thấy có màu huỳnh quang đặc trưng đỏ san hô trong một số trường hợp. Trường hợp này cần phân biệt với nhiều bệnh lý khác ở vùng gan chân như nấm kẽ chân (thường gọi là nước ăn chân), nấm đen, chàm tổ đĩa, erythrasma kẽ chân, mụn cóc thể khảm hay hiện tượng rỗ chân do độc tính của arsen…
Làm sao để điều trị hà ăn chân?
Bệnh có thể điều trị với kháng sinh bôi tại chỗ và các dung dịch kháng khuẩn, ví dụ như:
- Erythromycin
- Clindamycin
- Mupirocin
- Fusidic acid
- Dẫn xuất imidazoles
- Benzoyl peroxide
Trong một số trường hợp, có thể được chỉ định điều trị với kháng sinh đường uống phối hợp.
