Kỹ thuật lấy sỏi qua da trong điều trị sỏi thận – tiết niệu

1. Tổng quan sỏi đường tiết niệu

Sỏi tiết niệu là những tinh thể rắn được hình thành trong hệ tiết niệu do các chất khoáng trong nước tiểu bị lắng đọng lâu ngày kết tinh lại. Phần lớn sỏi tiết niệu được kết tinh tại thận. Sau đó chúng di chuyển, rơi xuống các bộ phận thấp hơn của đường niệu theo dòng chảy của nước tiểu như niệu quản, bàng quang và niệu đạo.

Sỏi tiết niệu thường diễn biến âm thầm và không có những biểu hiện rõ ràng. Trong một số trường hợp đôi khi có thể nhầm lẫn sang dấu hiệu của các bệnh lý khác. Chỉ khi sỏi có kích thước lớn, sự di chuyển của chúng cọ sát vào đường niệu gây viêm loét, chảy máu và nhiễm trùng. Lúc này những cơn đau quặn thận kèm hiện tượng sốt cao, ớn lạnh xuất hiện ở người bệnh. Đồng thời, sự hiện diện của sỏi thể gây nên tình trạng viêm đường niệu, viêm thận ứ mủ. Nghiêm trọng hơn, sỏi có thể làm ứ đọng nước tiểu gây giãn đài bể thận và gây suy thận cấp và mạn tính. Do đó, sỏi đường tiết niệu cần phải được can thiệp và điều trị kịp thời để tránh những biến chứng nguy hiểm.

2. Kỹ thuật lấy sỏi qua da điều trị sỏi thận – tiết niệu

Trước đây, phương pháp mổ hở thường là lựa chọn duy nhất để can thiệp lấy sỏi. Hiện nay, với việc ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại vào trong y học, phẫu thuật ít xâm lấn trong điều trị sỏi đường niệu ngày càng chiếm nhiều ưu thế. Trong đó, lấy sỏi qua da được xem là cuộc cách mạng trong điều trị sỏi – an toàn, xâm lấn tối thiểu, làm sạch sỏi nhanh chóng và hạn chế nguy cơ tái phát sỏi.

Thực hiện kỹ thuật này, bác sĩ tiến hành rạch (cắt) một vết rất nhỏ trên khoảng 5mm vùng lưng hoặc thắt lưng để tạo đường hầm tiếp cận sỏi. Sau đó, bác sĩ sẽ sử dụng một máy nội soi đưa qua đường hầm vào tìm chính xác vị trí viên sỏi. Dùng nguồn năng lượng từ tia laser tán vụn sỏi thành những mảnh sỏi nhỏ rồi hút chúng ra ngoài theo đường hầm.

Kỹ thuật lấy sỏi qua da xâm lấn tối thiểu, dùng nguồn năng lượng laser để tán vụn sỏi

3. Kỹ thuật lấy sỏi nội soi qua da bằng đường hầm nhỏ được thực hiện như thế nào?

Sau khi thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng để xác định chính xác vị trí, kích thước và số lượng sỏi. Đồng thời xác định người bệnh đáp ứng đủ yêu cầu thực hiện lấy sỏi qua da, bác sĩ sẽ tiến hành điều trị theo các bước cụ thể như sau:

– Người bệnh được đưa vào phòng mổ vô khuẩn một chiều để tiến hành tán sỏi.

– Đặt người bệnh ở tư thế nằm sấp sau đó tiến hành gây mê nội khí quản.

– Dưới sự kiểm soát của máy siêu âm, bác sĩ dùng một kim đặc biệt chọc dò qua da vùng lưng vào vị trí có sỏi. Sử dụng bộ nong đặc biệt nong rộng đường hầm đủ để đưa máy nội soi vào trong để tiếp cận sỏi.

– Dùng nguồn năng lượng laser tán vụn sỏi thành nhiều mảnh nhỏ rồi hút bỏ chúng ra ngoài theo đường hầm.

– Đặt ống thông niệu quản (Sonde JJ) từ thận xuống bàng quan để đảm bảo quá trình dẫn lưu nước tiểu. Sonde JJ sẽ được rút sau vài ngày tùy theo diễn trạng diễn tiến của bệnh.

Thời gian một ca tán sỏi trung bình diễn ra trong khoảng 60 phút. Tuy nhiên cũng có những trường hợp phải kéo dài đến 2 giờ khi thực hiện tán sỏi san hô kích thước lớn. Người bệnh lưu viện 3 ngày để theo dõi trình trạng sức khỏe. Trước khi xuất viện, người bệnh được hướng dẫn chi tiết về chế độ ăn uống, sinh hoạt và hẹn lịch tái khám (thường là sau 1 tháng).

4. Đối tượng nào được chỉ định – chống chỉ định với nội soi tán sỏi qua da?

4.1. Chỉ định lấy sỏi qua da

Tán sỏi qua da đường hầm nhỏ bằng laser được thực hiện trong các trường hợp:

– Người bệnh có sỏi thận kích thước trên 15mm gồm cả sỏi san hô phức tạp.

– Người bệnh có sỏi niệu quản nằm sát bể thận vị trí 1/3 trên, kích thước >15mm.

– Người bệnh có sỏi thận tái phát sau phẫu thuật mổ mở.

– Người bệnh thực hiện nội soi tán sỏi thận bằng ống mềm nhưng sỏi bị đọng lại không tự đào thải được ra ngoài.

– Người bệnh chống chỉ định với phương pháp tán sỏi ngoài cơ thể.

Nội soi lấy sỏi thận qua da hiệu quả với sỏi tiết niệu ở vị trí và kích thước nhất định

4.2. Chống chỉ định:

Nội soi tán sỏi qua da không áp dụng được trong trường hợp:

– Người bệnh bị rối loạn chức năng đông máu hoặc đang dùng thuốc chống đông.

– Người bệnh có nguy cơ chảy máu nặng hoặc có những bất thường về mạch máu trong thận.

– Người bệnh có sỏi trên nền thận còn ít chức năng.

– Chống chỉ định tạm thời đối với người bệnh bị cao huyết áp, đái tháo đường.

– Người bệnh chống chỉ định với gây mê.

5. Ưu điểm của phương pháp nội soi lấy sỏi thận qua da

Nội soi lấy sỏi qua da có nhiều ưu điểm nổi bật:

– Phẫu thuật xâm lấn tối thiểu, ít đau đớn, sẹo mổ nhỏ (chỉ 5mm) nên loại bỏ được các biến chứng liên quan đến vết mổ rộng.

– Thời gian người bệnh nằm viện ngắn (khoảng 3 ngày). Thời gian người bệnh phục sức khỏe và trở lại làm việc nhanh (khoảng từ 7-10 ngày).

– Ít gây tổn hại đến thận. Mổ mở với sỏi san hô có thể làm mất vĩnh viễn từ 25-30% chức năng thận do đường rạch lớn trên nhu mô thận gây ra. Nhưng với tán sỏi nội soi qua da, đường hầm vào thận rất nhỏ nên ảnh hưởng tới chức năng thận chỉ dưới 1%.

– Hạn chế tối đa tình trạng sót sỏi so với mổ hở nhất là với sỏi san hô phức tạp nhờ khả năng cho phép kiểm tra toàn bộ niệu quản và bể thận.

– Giảm thiểu tối đa tình trạng nhiễm trùng sau mổ so với phương pháp mổ hở kinh điển.

– Hạn chế tối đa tỷ lệ tái phát sỏi.

6. Diễn biến sau sau phẫu thuật nội soi lấy sỏi thận qua da

6.1. Diễn biến thông thường sau lấy sỏi thận qua da

– Ngày thứ nhất sau tán sỏi qua da, người bệnh có thể đi lại trong phòng và ăn nhẹ.

– Ngày thứ 2, người bệnh được rút các ống dẫn lưu niệu quản.

– Ngày thứ 3, người bệnh tiến hành chụp X-quang kiểm tra trình trạng bệnh và làm thủ tục xuất viện.

– Khoảng 1 tuần sau lấy sỏi qua da, người bệnh có thể trở lại sinh hoạt và làm việc như bình thường.

– Sau khoảng 1 tháng tán sỏi, người bệnh tái khám theo quy định để đảm bảo sỏi đã được loại bỏ hoàn toàn.

6.2. Những biến chứng có thể xảy ra sau tán sỏi qua da:

Chảy máu trong và sau mổ tuy giảm hơn rất nhiều so với phương pháp phẫu thuật hở nhưng vẫn là biến chứng có thể gặp, khoảng <5% các trường hợp, thường xảy ra khi người bệnh có kích thước lớn hoặc có những bất thường về giải phẫu.
Tổn thương động mạch, tĩnh mạch thận. Trong trường hợp này, bác sĩ sẽ căn cứ theo tình trạng bệnh cụ thể để có có chỉ định điều trị khắc phục phù hợp.
Tổn thương đại tràng: Hiện tượng này có thể xảy ra đối với những người bệnh có tiền sử mổ trước đây hoặc người có thành bụng nhão.
Sót sỏi sau nội soi lấy tán sỏi qua da (rất hiếm gặp)

Nhìn chung, những biến chứng nặng cần can thiệp ngoại khoa sau nội soi tán sỏi qua da chiếm tỷ lệ thấp, khoảng dưới 2.5%.

7. Những lưu ý quan trong sau tán sỏi nội soi qua da.

Sau khi thực hiện nội soi lấy sỏi qua da, người bệnh cần đặc biệt lưu ý:

Thông báo ngay cho bác sĩ nếu xuất hiện các triệu chứng bất thường sau tán sỏi: rò rỉ nước tiểu hoặc chảy máu dai dẳng ở vị trí phẫu thuật, nước tiểu có lẫn máu tươi, sốt cao… để có hướng can thiệp sớm.
Tạo thói quen uống 2-3 lít nước mỗi ngày để tăng cường hoạt động của đường niệu và hạn chế nguy cơ tái phát sỏi.
Tái khám theo định kỳ từ 6-12 tháng để kiểm tra tình trạng sức khỏe và sớm phát hiện tình trạng tái phát sỏi (nếu có).
Trong trường hợp sỏi đường tiết niệu là hậu quả của một bệnh lý toàn thân khác, người bệnh phải tiếp tục phát hiện và điều trị theo nguyên nhân gây bệnh.

Kỹ thuật nội soi lấy sỏi qua da được xem là cuộc cách mạng trong điều trị sỏi đường tiết niệu: an toàn, xâm lấn tối thiểu, hiệu quả cao. Người bệnh cần lựa chọn những bệnh viện lớn, uy tín có đội ngũ y bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm với hệ thống máy tán sỏi hiện đại để hỗ trợ tối đa cho việc chẩn đoán và điều trị bệnh.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP