Nguyên nhân gây bệnh động mạch vành là gì?

1. Tổng quan về bệnh động mạch vành

Bệnh động mạch vành (Coronary Artery Disease – CAD) là một trong những bệnh lý tim mạch thường gặp và là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do tim mạch trên toàn cầu. Bệnh đặc trưng bởi sự suy giảm lưu lượng máu giàu oxy đến cơ tim do hẹp hoặc tắc nghẽn động mạch vành, thường do mảng xơ vữa gây ra.

Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ mắc bệnh động mạch vành

Tim là cơ quan có nhu cầu oxy cao và hoạt động không ngừng nghỉ để bơm máu nuôi dưỡng toàn bộ cơ thể. Oxy và dưỡng chất được cung cấp cho cơ tim thông qua hệ thống động mạch vành, bao gồm các nhánh mạch máu bao quanh bề mặt tim. Khi lòng động mạch bị hẹp lại do lắng đọng cholesterol và các thành phần lipid khác, lưu lượng máu đến cơ tim sẽ giảm, gây thiếu máu cơ tim cục bộ, dẫn đến triệu chứng điển hình như:

• Đau thắt ngực (đau ngực sau xương ức, lan ra tay trái hoặc hàm dưới)

• Khó thở, mệt mỏi khi gắng sức

• Rối loạn nhịp tim

• Nhồi máu cơ tim cấp (trong trường hợp tắc hoàn toàn)

2. Cơ chế hình thành xơ vữa động mạch vành

Quá trình xơ vữa động mạch là kết quả của tổn thương nội mạc mạch máu kết hợp với sự rối loạn chuyển hóa lipid máu. Khi nội mạc bị tổn thương (do hút thuốc lá, tăng huyết áp, tăng LDL-C, tiểu đường, stress…), các lipoprotein thấp (LDL) dễ dàng xâm nhập vào thành mạch và bị oxy hóa, kích thích phản ứng viêm, từ đó hình thành mảng xơ vữa. Mảng xơ vữa lớn dần theo thời gian sẽ làm hẹp lòng mạch, giảm tưới máu cơ tim và có thể gây tắc nghẽn cấp khi vỡ mảng xơ vữa dẫn đến hình thành cục máu đông.

3. Yếu tố nguy cơ của bệnh động mạch vành

Các yếu tố nguy cơ được chia thành 2 nhóm chính:

3.1. Nhóm yếu tố không thể thay đổi

• Tuổi tác: Nam >50 tuổi, Nữ >55 tuổi

• Giới tính: Nam có nguy cơ cao hơn nữ (trước mãn kinh)

• Tiền sử gia đình: Có người thân trực hệ mắc bệnh tim mạch sớm

• Chủng tộc: Người gốc Nam Á, Châu Phi có nguy cơ cao hơn

3.2. Nhóm yếu tố có thể thay đổi (can thiệp được)

• Hút thuốc lá: Tăng nguy cơ bệnh mạch vành gấp 2–4 lần

• Tăng huyết áp: Làm tổn thương nội mạc mạch và thúc đẩy xơ vữa

• Đái tháo đường: Tăng gấp 2–3 lần nguy cơ nhồi máu cơ tim

• Rối loạn lipid máu: Tăng LDL-C, giảm HDL-C là yếu tố chính

• Béo phì, ít vận động: Làm tăng gánh tim và rối loạn chuyển hóa

• Stress mạn tính, trầm cảm: Ảnh hưởng đến thần kinh thực vật và nội tiết

• Chế độ ăn nhiều muối, mỡ bão hòa, ít rau xanh

4. Tầm quan trọng của phòng ngừa bệnh động mạch vành

Phòng ngừa bệnh mạch vành là chiến lược dài hạn và hiệu quả nhất để làm giảm tỷ lệ mắc bệnh, giảm biến chứng nặng (nhồi máu cơ tim, suy tim) và tử vong sớm. Trọng tâm là kiểm soát yếu tố nguy cơ, đặc biệt là nhóm có thể thay đổi được.

Biện pháp phòng ngừa chính:

• Không hút thuốc lá, tránh tiếp xúc khói thuốc

• Kiểm soát huyết áp, đường huyết, lipid máu theo chỉ định của bác sĩ

• Duy trì cân nặng hợp lý (BMI từ 18.5–22.9 kg/m²)

• Tăng cường vận động thể lực: ít nhất 150 phút/tuần

• Chế độ ăn uống lành mạnh: hạn chế chất béo bão hòa, ăn nhiều rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt

• Kiểm soát stress: thông qua thiền, yoga, tư vấn tâm lý nếu cần

5. Kết luận

Bệnh động mạch vành là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả nếu được phát hiện sớm và can thiệp đúng cách. Việc chủ động sàng lọc, nhận biết yếu tố nguy cơ và thay đổi lối sống lành mạnh không chỉ giúp phòng ngừa bệnh mà còn bảo vệ toàn diện hệ tim mạch và sức khỏe lâu dài.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp