I. ĐẠI CƯƠNG
Nội soi có giá trị quan trong trọng việc chẩn đoán xác định giãn tĩnh mạch thực quản, phân loại mức độ và vị trí giãn và can thiệp hiệu quả.
II. CHỈ ĐỊNH
– Thắt hoặc tiêm xơ tĩnh mạch thực quản đang chảy máu
– Dự phòng vỡ giãn tĩnh mạch thực quản tái phát ở ngư i bệnh đã có tiền sử chảy máu và điều trị bằng beta-bloquants thất bại hoặc chống chỉ định dùng thuốc này.
III. CHỐNG CHỈ ĐỊNH
1. Chống chỉ định tuyệt đối
– Trụy tim mạch, suy hô hấp
– Thủng ruột, thủng rò thực quản, viêm phúc mạc
– Chấn thương đốt sống cổ
– Tiêm xơ tĩnh mạch thực quản dự phòng khi có phối h p với giãn tĩnh mạch ở phình vị hoặc ở thân vị.
2. Chống chỉ định tương đối
– Mới phẫu thuật tiêu hóa 1 tháng , tắc ruột
– Bệnh rối loạn đông máu, giảm tiểu cầu nặng
IV. CHUẨN BỊ
1. Người thực hiện qui trình kỹ thuật
Nhóm nội soi 01 bác sĩ và 03 điều dưỡng , nhóm gây mê 01 bác sĩ và 02 kỹ thuật viên gây mê).
2. Phương tiện
01 hệ thống nội soi tiêu hóa trên, dụng cụ can thiệp như : dụng cụ thắt, kim tiêm cầm máu qua nội soi, 01 máy thở và phương tiện gây mê hồi sức.
3. Người bệnh
Khám lâm sàng, khai khác tiền sử nội soi, phẫu thuật, giải thích nguy cơ, nhịn ăn uống. Đặt ống thông hút rửa dịch dạ dày. Tiêm kháng sinh dự phòng 30 phút trước và 6 giờ sau nội soi.
4. Hồ sơ bệnh án
Chỉ định nội soi điều trị giãn tĩnh mạch thực quản, 01 bệnh án kèm theo bộ xét nghiệm thông qua mổ và các xét nghiệm khác (nếu có), giấy cam đoan.
V. CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH (thời gian khoảng 60-90 phút)
1. Kiểm tra hồ sơ 15 phút
2. Kiểm tra người bệnh 15 phút
3. Thực hiện kỹ thuật 30-60 phút
Gây mê nội khí quản tránh trào ngược
Nội soi tiêu hóa trên phân loại giãn tĩnh mạch thực quản và tìm tổn thương phối hợp gây chảy máu
3.1. Điều trị giãn tĩnh mạch thực quản
Tiêm xơ tĩnh mạch thực quản
– Chất gây xơ polidocain 1%, 1 tuần/1 lần x 3 tuần, sau đó 1 tháng/1 lần đến khi hết hoàn toàn búi giãn.
– Tiêm tại búi tĩnh mạch cách tâm vị vài mm hoặc đang chảy máu hoặc có nguy cơ cao gây chảy máu, sau đó vòng theo chu vi của thực quản lên cao dần thư ng là tiêm vào 3 điểm).
– Xác định vị trí tiêm, sau đó đẩy kim tiêm ra khỏi kênh can thiệp và cố định vào vị trí đó. Tiếp theo, đẩy kim tiêm xơ ra khỏi vỏ và bơm chất gây xơ.
– Rút kim tụt vào trong vỏ của kim và kéo vỏ của kim 2cm về phía máy nội soi, sau đó tìm vị trí cần tiêm khác.
– Liều tiêm là 2,5ml polidocanol 1 mũi, tổng liều 10 -12 ml. Tiêm cạnh búi giãn 1-2 ml hoặc tiêm trong búi giãn 2-3ml hoặc tiêm hỗn h p: Bắt đầu tiêm vào dưới niêm mạc cạnh hai bên thành tĩnh mạch, sau đó tiêm trong lòng tĩnh mạch.
Thắt tĩnh mạch qua nội soi (súng bắn nhiều phát)
– Lồng súng bắn vào máy soi: Luồn dây dẫn qua kênh can thiệp tại đầu xa của máy nội soi, lắp ống nhựa vào đầu máy nội soi, sau đó cố định vào tay quay và chốt tay quay tại lỗ ngoài kênh can thiệp.
– Các bước thắt tĩnh mạch :
+ Đặt đầu máy soi đã đư c gắn với súng bắn vào sát búi tĩnh mạch.
+ Hút từ từ búi tĩnh mạch chui vào trong vòng nhựa.
+ Quay tay quay 1 vòng theo chiều kim đồng hồ để bắn vòng cao su ra thắt búi tĩnh mạch, sau đó tìm búi tĩnh mạch cần thắt khác.
– Đợt đầu thắt vào các búi tĩnh mạch cách tâm vị vài cm hoặc đang chảy máu hoặc có nguy cơ cao gây vỡ và thư ng chỉ nên thắt khoảng 2 vòng theo chu vi của thực quản. Đợt sau thắt các búi tĩnh mạch còn lại.
Gây tắc tĩnh mạch thực quản – dạ dày.
– 1ml keo dán trộn với 1ml lipiodol, sau đó pha với 1ml lipiodol nữa
– Tiêm từ 2 đến 3 mũi vào trong búi tĩnh mạch
– Tiêm 2-3 đợt gần nhau để gây tắc hoàn toàn.
– Chỉ định : giãn tĩnh mạch dạ dày hoặc tĩnh mạch thực quản khi các phương pháp xơ hoá khác bị thất bại.
3.2. Điều trị giãn tĩnh mạch phình vị.
– 1ml keo dán trộn với 1ml lipiodol, sau đó pha với 1ml lipiodol nữa
– Tiêm từ 2 đến 3 mũi vào trong búi tĩnh mạch
– Tiêm 2-3 đ t gần nhau để gây tắc hoàn toàn.
– Chỉ định : giãn tĩnh mạch dạ dày hoặc tĩnh mạch thực khi các phương pháp xơ hoá khác bị thất bại.
VI. THEO DÕI
Theo dõi biểu hiện: toàn trạng, tim mạch, hô hấp, tri giác, nôn máu, ỉa máu, đau bụng, chướng bụng, nuốt khó, đau ngực …
VII. TAI BIẾN VÀ XỬ TRÍ
– Chảy máu : đẩy máy nội soi vào và hút xẹp hơi dạ dày và rút máy nội soi sau 15 phút, mời hội chẩn ngoại và hồi sức cấp cứu nếu diễn biến nặng.
– Thủng : mời hội chẩn ngoại, chụp X quang, siêu âm.
– Tắc mạch xa : hội chẩn tim mach
– Lau vật kính liên tục khi keo sinh học rò ra ngoài
Ghi chú
– Đưa vòng nhựa ouvertube qua cơ thắt trên nhẹ nhàng.
– Xác định chính xác vị trí trước can thiệp.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
