8 Điều Cần Tránh Sau Sinh: Khuyến nghị Hậu Sản Dành Cho Sản Phụ

Tổng quan

Giai đoạn hậu sản là khoảng thời gian cơ thể người phụ nữ phục hồi sau quá trình mang thai và sinh nở. Giai đoạn này kéo dài khoảng 6 tuần, được xem là một thời điểm nhạy cảm với nhiều biến đổi sinh lý và tâm lý. Việc tuân thủ các khuyến nghị y tế trong giai đoạn này có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo phục hồi toàn diện, giảm nguy cơ biến chứng và hỗ trợ chăm sóc trẻ sơ sinh hiệu quả.

1. Tránh đưa bất kỳ vật gì vào âm đạo trước khi có chỉ định y tế

Sau sinh, đặc biệt là sinh thường, cổ tử cung và âm đạo cần thời gian để phục hồi. Việc đưa vật thể vào âm đạo – bao gồm sử dụng tampon, cốc nguyệt san, hoặc quan hệ tình dục – trước khi có sự đồng ý của bác sĩ có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, cản trở quá trình lành vết thương tầng sinh môn hoặc vết rách âm đạo.

• Khuyến cáo: Tránh quan hệ tình dục và không sử dụng bất kỳ sản phẩm đặt âm đạo nào trong ít nhất 4–6 tuần sau sinh, hoặc cho đến khi được bác sĩ đánh giá và cho phép.

• Lưu ý: Chỉ sử dụng băng vệ sinh trong giai đoạn ra sản dịch; thay băng thường xuyên và vệ sinh tay sạch sẽ.

2. Không làm việc quá sức, tránh kiệt sức

Phụ nữ sau sinh cần thời gian nghỉ ngơi để phục hồi thể lực và nội tiết tố. Làm việc quá mức, bao gồm việc chăm sóc trẻ sơ sinh không ngừng nghỉ mà không có hỗ trợ, có thể làm tăng nguy cơ chảy máu hậu sản, rối loạn tâm lý, thậm chí là trầm cảm sau sinh.

• Khuyến cáo: Ưu tiên nghỉ ngơi, tranh thủ ngủ khi trẻ ngủ, tránh vận động mạnh nếu còn đau hoặc chảy máu. Các bài tập nhẹ như đi bộ có thể thực hiện sớm nếu không có chống chỉ định.

3. Không xem nhẹ cơn đau bất thường

Cơn đau sau sinh là hiện tượng thường gặp, đặc biệt ở vùng bụng dưới, tầng sinh môn hoặc vết mổ. Tuy nhiên, một số dấu hiệu đau bất thường có thể cảnh báo biến chứng nghiêm trọng.

• Bình thường: Đau do co hồi tử cung, căng tức vú, khó chịu ở vùng khớp.

• Cần khám sớm nếu có: Nhức đầu dữ dội, sốt >38°C, đau tiểu tiện tăng dần, chảy máu nhiều (>2 miếng băng/giờ), đau vú kèm sưng đỏ, khí hư hôi, sưng đau chi dưới, đau ngực hoặc khó thở.

4. Không che giấu các vấn đề sức khỏe tâm thần

Trạng thái “baby blues” xuất hiện ở khoảng 80% sản phụ, thường tự giới hạn trong 10–14 ngày đầu sau sinh. Tuy nhiên, nếu cảm giác buồn bã, lo lắng hoặc mất kết nối kéo dài >2 tuần, có thể là dấu hiệu trầm cảm sau sinh (PPD).

• Biểu hiện PPD: Khóc thường xuyên, mất hứng thú, cảm thấy không đủ năng lực làm mẹ, ý nghĩ tiêu cực.

• Yếu tố nguy cơ: Tiền sử trầm cảm, sinh non, thiếu hỗ trợ xã hội, sinh đa thai.

• Khuyến cáo: Chủ động tìm sự trợ giúp từ chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ nếu xuất hiện triệu chứng nghi ngờ.

5. Không bỏ qua biện pháp tránh thai

Khả năng mang thai có thể trở lại sau 6 tuần sau sinh, dù chưa có kinh nguyệt. Việc chủ động phòng tránh thai giúp ngăn ngừa thai kỳ ngoài ý muốn, đặc biệt trong giai đoạn cơ thể chưa phục hồi hoàn toàn.

• Các biện pháp an toàn sau sinh:

  • Bao cao su

  • Viên uống tránh thai chỉ chứa progestin (dùng được khi cho con bú)

  • Que cấy, dụng cụ tử cung (IUD)

  • Tiêm tránh thai

  • Triệt sản (trường hợp không muốn sinh thêm)

• Lưu ý: Phương pháp cho con bú vô kinh chỉ hiệu quả trong điều kiện nghiêm ngặt và không nên là phương pháp duy nhất.

6. Không đánh giá thấp tầm quan trọng của hỗ trợ xã hội

Thiếu hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng là yếu tố nguy cơ làm trầm trọng các rối loạn cảm xúc hậu sản. Việc được chia sẻ công việc chăm sóc trẻ và cảm xúc là điều cần thiết.

• Khuyến nghị: Chuẩn bị kế hoạch hỗ trợ từ trước sinh. Tham gia các nhóm hỗ trợ mẹ sau sinh, hoặc tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần nếu cần.

7. Không lơ là chế độ dinh dưỡng

Dinh dưỡng hậu sản ảnh hưởng trực tiếp đến hồi phục thể lực và chất lượng sữa mẹ. Phụ nữ cho con bú cần khoảng 2.500 kcal/ngày, tùy vào thể trạng và mức độ vận động.

• Khuyến cáo:

  • Ăn đa dạng: rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, đạm nạc.

  • Uống đủ nước (tối thiểu 2–3 lít/ngày nếu đang cho con bú).

  • Tiếp tục sử dụng vitamin tổng hợp trước/sau sinh theo chỉ định.

8. Không hút thuốc lá hoặc sử dụng chất kích thích

Hút thuốc lá và sử dụng ma túy có liên quan chặt chẽ đến nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS), rối loạn phát triển hô hấp và hành vi.

• Khuyến cáo:

  • Tránh hoàn toàn hút thuốc và tiếp xúc với khói thuốc.

  • Nếu có tiền sử sử dụng chất gây nghiện, cần được theo dõi và can thiệp bởi bác sĩ chuyên khoa nghiện và tâm lý.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Hẹn tái khám hậu sản: thường trong vòng 4–6 tuần sau sinh. Tuy nhiên, nên liên hệ cơ sở y tế sớm hơn nếu có các dấu hiệu sau:

• Sốt cao, khí hư hôi, chảy máu âm đạo bất thường.

• Vết khâu tầng sinh môn hoặc mổ lấy thai không lành.

• Khó khăn trong việc cho con bú hoặc nghi ngờ viêm vú.

• Dấu hiệu trầm cảm, lo âu nghiêm trọng.

• Có suy nghĩ gây hại bản thân hoặc trẻ.

Gọi cấp cứu ngay nếu có: khó thở, đau ngực, co giật, đau bụng dữ dội, phù chân kèm đau, hoặc các dấu hiệu huyết khối.

Kết luận

Việc chăm sóc bản thân sau sinh đóng vai trò không kém phần quan trọng so với việc chăm sóc trẻ sơ sinh. Tuân thủ các hướng dẫn y tế, dinh dưỡng đầy đủ, hỗ trợ tâm lý xã hội và chủ động theo dõi sức khỏe sẽ góp phần giúp người mẹ hồi phục tốt và thích nghi hiệu quả với vai trò mới.