Aspartame và tranh luận về nguy cơ gây ung thư

1. Giới thiệu chung

Aspartame là một chất làm ngọt nhân tạo có độ ngọt cao, được sử dụng rộng rãi như một chất thay thế đường trong thực phẩm và đồ uống, đặc biệt là các sản phẩm "không đường" hoặc "ít calo". Gần đây, Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) – một cơ quan trực thuộc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) – đã phân loại aspartame vào nhóm "có thể gây ung thư cho người" (Group 2B). Tuy nhiên, cơ quan này cũng khẳng định rằng mức độ bằng chứng còn hạn chế và khuyến nghị cần thêm nghiên cứu để xác định rõ mối liên quan.

2. Aspartame là gì?

Aspartame là một dipeptide tổng hợp được cấu tạo từ hai axit amin tự nhiên là phenylalanine và axit aspartic, với một nhóm methyl ester. Chất này có độ ngọt gấp khoảng 200 lần đường sucrose, nhờ đó được sử dụng ở liều lượng rất thấp để tạo vị ngọt.

Do đặc tính không ổn định ở nhiệt độ cao, aspartame không thích hợp sử dụng trong các sản phẩm nướng hoặc cần xử lý nhiệt kéo dài.

3. Các sản phẩm chứa aspartame

Aspartame có mặt trong nhiều sản phẩm tiêu dùng, bao gồm:

• Đồ uống có gas không đường và nước ngọt dành cho người ăn kiêng

• Chất tạo ngọt dạng gói (Equal, NutraSweet, Sugar Twin)

• Kẹo cao su không đường, một số loại kẹo, gelatin ăn liền

• Dược phẩm (thuốc nhai, siro)

4. Lịch sử phát hiện và phê duyệt sử dụng

Aspartame được phát hiện vào năm 1965 bởi nhà hóa học James M. Schlatter khi ông đang nghiên cứu các dẫn chất chống ung thư. Việc phát hiện ra vị ngọt của aspartame là tình cờ trong quá trình làm việc tại phòng thí nghiệm.

• Năm 1974, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) lần đầu tiên phê duyệt aspartame để sử dụng trong kẹo cao su và ngũ cốc ăn sáng.

• Năm 1996, FDA mở rộng phê duyệt cho aspartame như chất làm ngọt đa năng, được sử dụng trong nhiều loại thực phẩm và đồ uống khác.

5. Tranh luận về an toàn và nguy cơ ung thư

5.1 Quan ngại về an toàn

Tranh luận về khả năng gây ung thư của aspartame bắt đầu từ những năm 1980, với các bài điều tra và nghiên cứu dịch tễ học cho thấy mối liên hệ tiềm tàng giữa aspartame và ung thư não. Tuy nhiên, các nghiên cứu này chưa chứng minh được mối liên hệ nhân quả rõ ràng.

5.2 Quan điểm của các cơ quan quản lý

• FDA (Hoa Kỳ): Đã tiến hành 6 lần đánh giá độc lập, gần đây nhất vào năm 2021, và kết luận rằng aspartame an toàn cho người sử dụng trong các điều kiện sử dụng đã được phê duyệt.

• Cơ quan An toàn Thực phẩm Châu Âu (EFSA): Thiết lập giới hạn hấp thu hàng ngày (ADI) là 40 mg/kg trọng lượng cơ thể/ngày.

• FDA (Hoa Kỳ): Đưa ra mức ADI cao hơn, 50 mg/kg trọng lượng cơ thể/ngày.

• Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ: Ước tính, một người trưởng thành nặng 60 kg phải tiêu thụ 12 lon nước ngọt có chứa aspartame mỗi ngày để đạt mức giới hạn EFSA.

6. Tình trạng hiện tại và khuyến nghị

Mặc dù IARC đã xếp aspartame vào nhóm 2B (có thể gây ung thư), điều này không có nghĩa rằng nó chắc chắn gây ung thư ở liều lượng tiêu chuẩn. Ủy ban Chuyên gia hỗn hợp FAO/WHO về phụ gia thực phẩm (JECFA) vẫn giữ nguyên giới hạn hấp thu an toàn hiện tại, cho rằng không có đủ bằng chứng để thay đổi hướng dẫn sử dụng.

7. Kết luận

Aspartame là chất làm ngọt nhân tạo phổ biến, đã được sử dụng trong hơn 40 năm qua. Cho đến nay, các cơ quan quản lý lớn trên thế giới vẫn xác nhận tính an toàn của aspartame khi sử dụng ở mức cho phép. Tuy nhiên, với sự phân loại mới từ IARC, các nghiên cứu sâu hơn về độc tính lâu dài và nguy cơ ung thư liên quan đến aspartame là cần thiết để đảm bảo an toàn cộng đồng.

Người tiêu dùng có thể cân nhắc sử dụng aspartame ở mức độ vừa phải, đặc biệt trong bối cảnh sử dụng thường xuyên các loại nước ngọt và sản phẩm chế biến sẵn.