Buồn nôn và nôn trong thai kỳ (Nausea and Vomiting of Pregnancy – NVP)

Buồn nôn và nôn là những triệu chứng phổ biến trong giai đoạn đầu của thai kỳ, thường xuất hiện từ tuần thứ 4 đến tuần thứ 6 sau thụ thai và có xu hướng giảm hoặc biến mất sau khoảng tuần thứ 20 của thai kỳ. Ước tính có khoảng 70%–80% phụ nữ mang thai gặp phải tình trạng này. Mặc dù đây là biểu hiện sinh lý thường gặp, nhưng nếu không được xử lý đúng cách, NVP có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của thai phụ.

Nguyên nhân chính xác của buồn nôn và nôn khi mang thai vẫn chưa được xác định rõ, tuy nhiên, các yếu tố như sự thay đổi hormone (đặc biệt là hCG và estrogen), tăng nhạy cảm khứu giác, và thay đổi chức năng tiêu hóa như trào ngược dạ dày-thực quản có thể đóng vai trò quan trọng.

Dưới đây là các biện pháp kiểm soát triệu chứng buồn nôn và nôn trong thai kỳ dựa trên bằng chứng lâm sàng:

1. Điều chỉnh lối sống

Các biện pháp can thiệp không dùng thuốc đã được chứng minh là hiệu quả trong việc cải thiện triệu chứng, bao gồm:

• Tránh làm việc quá sức và nghỉ ngơi đầy đủ

• Tránh tiếp xúc với khói thuốc và các mùi gây kích thích (thực phẩm chiên, nước hoa, chất tẩy rửa, v.v.)

• Tập luyện các kỹ thuật thư giãn và quản lý căng thẳng

• Cải thiện chất lượng giấc ngủ, ngủ đúng giờ và đủ giấc

2. Điều chỉnh chế độ ăn uống

Các thay đổi nhỏ trong khẩu phần ăn có thể giúp giảm nhẹ triệu chứng:

• Ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày, tránh để dạ dày trống rỗng

• Kết hợp carbohydrate với protein (ví dụ: bánh quy giòn với bơ đậu phộng, sữa chua với trái cây)

• Ăn bánh quy khô hoặc bánh mì nướng trước khi rời khỏi giường vào buổi sáng

• Tránh thức ăn có nhiều dầu mỡ, gia vị mạnh hoặc có hàm lượng muối cao

• Hạn chế uống nhiều nước trong bữa ăn (nên chia nhỏ lượng nước trong ngày)

3. Hoạt động thể chất nhẹ nhàng

Vận động điều độ có thể giúp cải thiện các triệu chứng buồn nôn và đồng thời hỗ trợ giảm táo bón, cải thiện tâm trạng và tuần hoàn:

• Ưu tiên các bài tập nhẹ như đi bộ, yoga cho thai phụ

• Tránh vận động ngay sau khi ăn hoặc vào thời điểm buồn nôn nặng nhất

• Cần có sự tư vấn của bác sĩ hoặc chuyên gia phục hồi chức năng sản khoa trước khi bắt đầu chương trình tập luyện

4. Sử dụng thuốc

Vitamin B6 (Pyridoxine) được khuyến cáo là lựa chọn đầu tay, với liều ≤ 100 mg/ngày.

Doxylamine succinate kết hợp với pyridoxine hydrochloride (thuốc Declegis hoặc Diclegis) đã được FDA phê duyệt để điều trị buồn nôn khi mang thai.

• Trường hợp nặng có thể cần truyền dịch đường tĩnh mạch để phòng ngừa và điều trị mất nước

• Tất cả việc dùng thuốc phải có chỉ định và theo dõi của bác sĩ chuyên khoa sản

5. Vitamin trước sinh

Vitamin trước sinh là yếu tố quan trọng trong chăm sóc thai kỳ, nhưng kích thước viên lớn hoặc thành phần sắt có thể làm tăng cảm giác buồn nôn. Các biện pháp cải thiện bao gồm:

• Uống vitamin vào buổi tối thay vì buổi sáng

• Chia liều vitamin thành hai lần trong ngày

• Thử đổi sang thương hiệu khác dễ dung nạp hơn

• Dạng kẹo nhai, viên mềm hoặc vitamin không chứa sắt trong giai đoạn đầu có thể là lựa chọn phù hợp

6. Châm cứu và bấm huyệt

Châm cứu và bấm huyệt (đặc biệt tại điểm P6 – Nei Guan, trên cổ tay) đã được nghiên cứu là có hiệu quả giảm buồn nôn. Vòng đeo cổ tay bấm huyệt có thể hữu ích cho những phụ nữ bị ốm nghén mức độ nhẹ đến trung bình.

7. Thảo dược – Gừng (Zingiber officinale)

Gừng là một liệu pháp tự nhiên an toàn, có hiệu quả trong việc làm giảm buồn nôn khi mang thai. Gừng có thể sử dụng dưới nhiều dạng: trà, viên uống, kẹo hoặc rượu gừng. Liều dùng thường được đề xuất là 250 mg x 4 lần/ngày (≤ 1 g/ngày).

8. Duy trì đủ nước

Mất nước có thể làm trầm trọng thêm cảm giác buồn nôn. Thai phụ nên uống 8–12 ly nước mỗi ngày, tùy nhu cầu. Nên chia nhỏ lượng nước thành từng ngụm trong ngày thay vì uống nhiều một lúc. Có thể sử dụng nước mát, trà thảo mộc nhẹ hoặc nước chanh pha loãng nếu nước lọc khó uống.

Kết luận

Buồn nôn và nôn trong thai kỳ là hiện tượng sinh lý phổ biến nhưng có thể ảnh hưởng đến chất lượng sống nếu không được quản lý tốt. Việc kết hợp thay đổi lối sống, điều chỉnh chế độ ăn, sử dụng các biện pháp hỗ trợ không dùng thuốc và dùng thuốc hợp lý (nếu cần) sẽ giúp kiểm soát triệu chứng hiệu quả. Thai phụ nên chủ động trao đổi với bác sĩ sản khoa để được đánh giá và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, đảm bảo an toàn cho cả mẹ và thai nhi.