Cảm giác nóng rát ở mắt: Nguyên nhân và hướng xử trí

Cảm giác nóng rát ở mắt là một trong những triệu chứng thường gặp trong thực hành lâm sàng nhãn khoa. Có nhiều nguyên nhân tiềm ẩn gây ra tình trạng này, từ các yếu tố môi trường, hành vi sinh hoạt đến các bệnh lý tại chỗ hoặc toàn thân. Việc xác định nguyên nhân cụ thể đóng vai trò quan trọng trong lựa chọn phương pháp xử trí thích hợp. Dưới đây là bảy nguyên nhân phổ biến gây nóng rát mắt cùng các khuyến nghị điều trị tương ứng.

1. Khô mắt

Khô mắt (Dry Eye Syndrome) là tình trạng mắt không tiết đủ nước mắt hoặc nước mắt bay hơi quá nhanh, dẫn đến mất ổn định màng phim nước mắt. Ngoài cảm giác nóng rát, bệnh nhân có thể than phiền về đỏ mắt, cảm giác dị vật hoặc nhìn mờ thoáng qua.

• Nguyên nhân thường gặp bao gồm: giảm tần suất chớp mắt khi sử dụng thiết bị điện tử, lão hóa, điều kiện môi trường khô hanh, hoặc hội chứng Sjögren.

• Xử trí: sử dụng nước mắt nhân tạo không chứa chất bảo quản, điều chỉnh thói quen sinh hoạt (áp dụng quy tắc 20-20-20 khi dùng màn hình), đặt máy tạo độ ẩm trong phòng. Không nên lạm dụng thuốc nhỏ mắt giảm đỏ vì có thể gây hiệu ứng "tái đỏ mắt" (rebound hyperemia).

2. Viêm kết mạc dị ứng

Dị ứng kết mạc là phản ứng quá mẫn với các dị nguyên như phấn hoa, lông thú, bụi nhà… thường biểu hiện bằng ngứa, đỏ mắt, nóng rát, chảy nước mắt, kèm theo các triệu chứng hô hấp trên.

• Xử trí: tránh tiếp xúc với dị nguyên, sử dụng nước mắt nhân tạo để rửa trôi chất gây dị ứng, thuốc nhỏ mắt kháng histamine hoặc thuốc chống viêm theo chỉ định bác sĩ chuyên khoa.

3. Viêm kết mạc nhiễm trùng

Viêm kết mạc do virus hoặc vi khuẩn có thể gây nóng rát mắt, đỏ mắt, chảy dịch nhầy hoặc mủ, kèm cảm giác khó chịu hoặc sợ ánh sáng. Trường hợp do virus thường tự giới hạn trong 1–2 tuần, trong khi vi khuẩn có thể cần điều trị kháng sinh tại chỗ.

• Xử trí: giữ vệ sinh mắt, dùng kháng sinh nhỏ mắt khi có chỉ định, hạn chế lây lan bằng cách rửa tay thường xuyên và không dùng chung vật dụng cá nhân.

4. Rosacea quanh mắt

Rosacea (chứng đỏ mặt) thể nhãn có thể ảnh hưởng đến mí mắt, tuyến meibomian, gây viêm, nóng rát và khô mắt. Bệnh lý thường đi kèm với mụn trứng cá dạng đỏ và giãn mao mạch ở mặt.

• Xử trí: vệ sinh mí mắt bằng dung dịch dịu nhẹ (ví dụ dầu gội trẻ em pha loãng), chườm ấm và điều trị kháng sinh đường uống (như doxycycline) khi có chỉ định.

5. Viêm bờ mi

Viêm bờ mi là tình trạng viêm mạn tính của mí mắt, liên quan đến tắc nghẽn tuyến meibomian hoặc nhiễm vi khuẩn/demodex. Biểu hiện bao gồm nóng rát, đỏ mắt, vảy nhờn quanh chân lông mi.

• Xử trí: vệ sinh mí mắt thường xuyên, chườm ấm hằng ngày, có thể dùng thuốc bôi kháng sinh hoặc steroid theo chỉ định bác sĩ chuyên khoa mắt.

6. Viêm giác mạc liên quan đến kính áp tròng

Đeo kính áp tròng không đúng cách (đeo quá lâu, vệ sinh kém, đeo khi ngủ…) có thể gây viêm giác mạc – một bệnh lý nghiêm trọng có thể gây giảm thị lực vĩnh viễn.

• Xử trí: ngừng đeo kính áp tròng ngay lập tức, thăm khám bác sĩ nhãn khoa để đánh giá và điều trị bằng thuốc kháng sinh, kháng viêm hoặc các biện pháp hỗ trợ khác.

7. Viêm giác mạc do ánh sáng (photokeratitis)

Tiếp xúc quá mức với tia cực tím (UV) từ ánh nắng hoặc nguồn nhân tạo có thể gây tổn thương biểu mô giác mạc, dẫn đến đau, đỏ mắt, nóng rát, sợ ánh sáng và nhìn mờ. Bệnh lý thường gặp ở người không sử dụng kính bảo hộ khi tiếp xúc với ánh sáng mạnh.

• Xử trí: nghỉ ngơi, chườm lạnh, dùng thuốc giảm đau toàn thân, nước mắt nhân tạo không chứa chất bảo quản. Tránh đeo kính áp tròng cho đến khi hồi phục hoàn toàn. Phòng ngừa bằng cách sử dụng kính râm chống tia UV.

Khi nào cần thăm khám bác sĩ chuyên khoa?

Người bệnh nên được thăm khám ngay nếu:

• Mắt đau nhiều, đỏ kéo dài, sưng nề mí hoặc tiết dịch giống mủ

• Mờ mắt dai dẳng hoặc tăng dần

• Không cải thiện sau khi tự chăm sóc tại nhà

• Có tiền sử sử dụng kính áp tròng, đặc biệt sau khi tiếp xúc với nguồn nước không đảm bảo vệ sinh (nguy cơ nhiễm Acanthamoeba)