Dấu hiệu cảnh báo sớm ung thư và khuyến nghị tầm soát

Theo thống kê GLOBOCAN năm 2020, tại Việt Nam ghi nhận khoảng 182.563 ca ung thư mới mắc, với 122.690 ca tử vong, tương ứng với tỷ lệ tử vong gần 70%. Dù vậy, nếu được phát hiện sớm ở giai đoạn khởi phát, nhiều loại ung thư có thể được điều trị hiệu quả và thậm chí chữa khỏi hoàn toàn. Do đó, việc nhận biết các dấu hiệu nghi ngờ ung thư và thực hiện tầm soát định kỳ đóng vai trò then chốt trong chăm sóc sức khỏe chủ động.

Những dấu hiệu nhận biết sớm ung thư

1. Thay đổi bất thường trên da

• Sự xuất hiện của các đốm sậm màu, thay đổi về kích thước, hình dạng, màu sắc hoặc viền không đều, đặc biệt ở vùng da tiếp xúc ánh sáng là biểu hiện nghi ngờ ung thư da.

• Nên thực hiện kiểm tra da định kỳ và sinh thiết các tổn thương nghi ngờ.

2. Ho kéo dài, có thể kèm theo ho ra máu

• Thường liên quan đến các bệnh lý lành tính như hen suyễn, trào ngược dạ dày-thực quản hoặc nhiễm trùng.

• Tuy nhiên, nếu ho kéo dài không rõ nguyên nhân, đặc biệt ở người hút thuốc, cần tầm soát ung thư phổi qua X-quang ngực hoặc chụp CT ngực liều thấp.

3. Thay đổi ở vú

• Các biểu hiện bao gồm khối u, thay đổi hình dạng vú, tiết dịch núm vú, mẩn đỏ, sưng đau hoặc da vú dày lên.

• Cần thực hiện chụp nhũ ảnh, siêu âm vú và/hoặc sinh thiết khi có nghi ngờ ung thư vú.

4. Đầy hơi kéo dài (đặc biệt ở nữ giới)

• Đầy hơi mạn tính kèm theo mệt mỏi, sụt cân hoặc đau vùng chậu/lưng có thể liên quan đến ung thư buồng trứng.

• Siêu âm vùng chậu và định lượng CA-125 có thể được chỉ định để tầm soát.

5. Rối loạn tiểu tiện ở nam giới

• Đi tiểu nhiều lần, tiểu ngắt quãng hoặc dòng tiểu yếu có thể là biểu hiện của phì đại lành tính tuyến tiền liệt hoặc ung thư tuyến tiền liệt.

• Nên làm xét nghiệm PSA và khám tiết niệu định kỳ sau 50 tuổi (hoặc sớm hơn nếu có yếu tố nguy cơ).

6. Sưng hạch bạch huyết

• Các hạch to bất thường ở cổ, nách, bẹn, không đau, tồn tại dai dẳng >2 tuần cần được đánh giá để loại trừ ung thư hạch hoặc bệnh bạch cầu.

7. Máu trong phân hoặc nước tiểu

• Có thể do bệnh trĩ, viêm đường tiêu hóa, nhưng cũng có thể là biểu hiện của ung thư đại trực tràng, ung thư bàng quang hoặc ung thư thận.

• Nên thực hiện nội soi đại tràng hoặc xét nghiệm máu ẩn trong phân định kỳ ở người ≥50 tuổi.

8. Khối u tinh hoàn hoặc cảm giác nặng bìu

• Khối u không đau ở tinh hoàn là dấu hiệu phổ biến nhất của ung thư tinh hoàn.

• Siêu âm bìu và xét nghiệm marker ung thư tinh hoàn (AFP, β-hCG) là cần thiết khi nghi ngờ.

9. Khó nuốt kéo dài

• Có thể liên quan đến ung thư thực quản hoặc ung thư hạ họng.

• Cần thăm khám tai mũi họng và thực hiện nội soi tiêu hóa nếu có biểu hiện tiến triển.

10. Chảy máu âm đạo bất thường

• Bao gồm chảy máu giữa chu kỳ, sau mãn kinh hoặc sau giao hợp.

• Có thể liên quan đến ung thư cổ tử cung, nội mạc tử cung hoặc âm đạo.

• Nên tầm soát bằng phết tế bào cổ tử cung (Pap smear), HPV DNA test và siêu âm tử cung – phần phụ.

11. Loét miệng không lành

• Vết loét dai dẳng, đặc biệt ở người hút thuốc hoặc uống rượu, có thể là dấu hiệu của ung thư khoang miệng.

• Nên khám chuyên khoa răng – hàm – mặt hoặc tai – mũi – họng và sinh thiết nếu cần.

12. Giảm cân không rõ nguyên nhân

• Sụt cân >5kg trong vòng 6 tháng mà không có lý do rõ ràng là dấu hiệu cảnh báo nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư tụy, phổi, dạ dày, thực quản…

13. Sốt kéo dài không rõ nguyên nhân

• Có thể là biểu hiện sớm của ung thư máu, đặc biệt là bệnh bạch cầu cấp hoặc ung thư hạch.

14. Ợ nóng và khó tiêu mạn tính

• Nếu không đáp ứng với thay đổi chế độ ăn hoặc thuốc kháng acid, cần loại trừ ung thư dạ dày hoặc thực quản.

15. Mệt mỏi kéo dài

• Là triệu chứng phổ biến, có thể do nhiều nguyên nhân, trong đó có thiếu máu do mất máu vi thể từ khối u đại trực tràng hoặc các ung thư huyết học.

Khuyến nghị y tế

Để phòng ngừa và phát hiện sớm ung thư, người dân nên:

• Duy trì lối sống lành mạnh: không hút thuốc, hạn chế rượu, vận động đều đặn, ăn uống cân đối.

• Lắng nghe cơ thể và theo dõi các triệu chứng bất thường kéo dài.

• Thực hiện khám sức khỏe định kỳ và tầm soát ung thư từ 1–2 lần/năm tùy theo nhóm nguy cơ (tuổi, tiền sử gia đình, lối sống...).

Việc phát hiện sớm đóng vai trò quyết định trong tiên lượng điều trị. Hãy chủ động thăm khám khi có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào.