Đau lưng khi mang thai: Nguyên nhân, phân loại và hướng tiếp cận điều trị

1. Tổng quan

Đau lưng là một triệu chứng phổ biến trong thai kỳ, ảnh hưởng đến khoảng 70% phụ nữ mang thai. Triệu chứng này có thể dao động từ nhẹ đến nghiêm trọng và thường làm suy giảm chất lượng cuộc sống, ảnh hưởng đến khả năng lao động, sinh hoạt và giấc ngủ của thai phụ. Mặc dù các biện pháp đơn giản như kê chân hoặc xoa bóp có thể giúp giảm đau nhẹ, nhưng đau lưng mức độ vừa đến nặng thường đòi hỏi can thiệp điều trị đa mô thức.

2. Nguyên nhân đau lưng trong thai kỳ

Các nguyên nhân gây đau lưng khi mang thai có thể được chia thành nguyên nhân cơ học – sinh lý và nguyên nhân bệnh lý.

• Nguyên nhân cơ học – sinh lý:

  • Thay đổi trọng tâm cơ thể: Khi thai phát triển, tử cung mở rộng đẩy trọng tâm cơ thể về phía trước, làm thay đổi tư thế và tăng áp lực lên cột sống thắt lưng.

  • Tăng cân: Lưng phải chịu thêm trọng lượng trong suốt thai kỳ, làm tăng tải trọng lên các cấu trúc nâng đỡ.

  • Tác động của hormone: Trong tam cá nguyệt đầu, hormone relaxin được tiết ra giúp làm mềm dây chằng vùng chậu và nới lỏng khớp, hỗ trợ quá trình sinh nở nhưng làm giảm tính ổn định của cột sống.

  • Yếu tố tâm lý: Căng thẳng tâm lý có thể làm tăng co cơ, đặc biệt là vùng lưng, góp phần gây đau.

• Nguyên nhân bệnh lý cần lưu ý:

  • Sinh non: Đau lưng khởi phát đột ngột kèm theo các dấu hiệu khác có thể là triệu chứng báo hiệu chuyển dạ sớm.

  • Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI): Có thể gây đau vùng lưng dưới do viêm lan tới thận.

  • Nguyên nhân hiếm gặp: Bao gồm loãng xương liên quan đến thai kỳ, viêm xương khớp đốt sống, hoặc viêm khớp nhiễm trùng.

3. Hướng tiếp cận điều trị đau lưng nghiêm trọng khi mang thai

Quản lý đau lưng ở thai phụ cần được cá thể hóa, kết hợp giữa điều chỉnh lối sống, can thiệp không dùng thuốc và khi cần thiết, điều trị bằng thuốc dưới sự giám sát y tế.

3.1. Biện pháp điều chỉnh lối sống

• Tư thế đúng: Ngồi thẳng, sử dụng ghế có tựa lưng tốt, kê chân khi có thể. Tránh đứng lâu hoặc ngồi không đổi tư thế trong thời gian dài.

• Nâng vật đúng cách: Tránh cúi gập lưng; khi cần nâng vật, nên gập gối và giữ lưng thẳng.

• Tư thế khi ngủ: Ngủ nghiêng và đặt gối giữa hai đầu gối giúp giảm áp lực lên cột sống thắt lưng.

• Trang phục hỗ trợ: Mang giày đế thấp, chắc chắn và sử dụng đai nâng bụng có thể hỗ trợ giảm tải lên cột sống.

3.2. Mát-xa trị liệu

Mát-xa tiền sản có thể giúp làm dịu cơn đau lưng và cải thiện tâm trạng. Theo một phân tích năm 2021 từ 10 nghiên cứu, mát-xa giúp giảm đau lưng và đau chân, đồng thời cải thiện các triệu chứng lo âu và trầm cảm. Nên thực hiện mát-xa bởi các nhà trị liệu có chứng chỉ, sau tam cá nguyệt đầu tiên.

3.3. Vận động và bài tập thể chất

Tập thể dục nhẹ đến trung bình được khuyến khích, có thể bao gồm:

• Vật lý trị liệu: Các bài tập giúp tăng cường cơ lưng và cải thiện tính linh hoạt.

• Bơi lội hoặc thể dục dưới nước: Giảm trọng lực tác động lên lưng và khớp.

• Yoga tiền sản: Chọn các tư thế an toàn phù hợp với thai kỳ.

Lưu ý: Cần phân biệt giữa đau thắt lưng cơ học thông thường và đau vùng chậu – thắt lưng liên quan đến dây chằng khớp chậu, do các chỉ định tập luyện có thể khác nhau.

3.4. Kéo giãn cơ

Căng dây thần kinh tọa là nguyên nhân thường gặp gây đau lan xuống chân. Các bài kéo giãn nhẹ vùng hông, đùi và cột sống có thể giúp cải thiện triệu chứng. Nên thực hiện dưới sự hướng dẫn của chuyên gia vật lý trị liệu.

3.5. Điều trị nguyên nhân bệnh lý

• Nhiễm trùng: Các trường hợp viêm đường tiết niệu cần được điều trị kháng sinh kịp thời để phòng ngừa biến chứng (ví dụ: viêm thận - bể thận, nhiễm khuẩn huyết). Các kháng sinh như amoxicillin và erythromycin thường được đánh giá là an toàn trong thai kỳ.

4. Kết luận

Đau lưng trong thai kỳ là triệu chứng thường gặp và có thể được kiểm soát hiệu quả nếu được tiếp cận đúng cách. Việc xác định nguyên nhân và mức độ đau là chìa khóa để lựa chọn phương pháp can thiệp phù hợp. Thai phụ cần được hướng dẫn theo dõi triệu chứng và tham khảo ý kiến chuyên môn khi có dấu hiệu nghi ngờ bất thường. Việc chăm sóc chủ động không chỉ góp phần bảo vệ sức khỏe mẹ và thai nhi mà còn giúp người mẹ có trải nghiệm thai kỳ tích cực hơn.