Điều hòa không khí và ảnh hưởng đến sức khỏe con người

Giới thiệu

Điều hòa không khí đã trở thành một phần thiết yếu trong cuộc sống hiện đại, đặc biệt tại các vùng khí hậu nóng bức. Mặc dù mang lại nhiều lợi ích về mặt thoải mái và sức khỏe, việc sử dụng điều hòa không khí cũng tiềm ẩn một số nguy cơ đối với sức khỏe con người. Bài viết này cung cấp cái nhìn tổng quan về các ảnh hưởng tích cực và tiêu cực của điều hòa không khí, cùng các biện pháp sử dụng hợp lý nhằm bảo vệ sức khỏe.

Ảnh hưởng đến chất lượng không khí trong nhà

Trong môi trường làm việc hoặc sinh hoạt có hệ thống điều hòa không khí và thông gió kém, người sử dụng có nguy cơ cao mắc hội chứng "bệnh nhà kín" (Sick Building Syndrome). Triệu chứng bao gồm đau đầu, ho khan, chóng mặt, buồn nôn, khó tập trung, mệt mỏi và nhạy cảm với mùi. Ngoài ra, không khí trong nhà có thể góp phần nhẹ vào nguy cơ lây nhiễm COVID-19; tuy nhiên, theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), nguy cơ này là rất thấp và có thể được giảm thiểu bằng cách thay bộ lọc điều hòa thường xuyên, duy trì thông thoáng không khí qua cửa sổ và thực hành vệ sinh cá nhân khi ho, hắt hơi.

Hiện tượng mất nước và khô da

Máy điều hòa hoạt động bằng cách hút hơi ẩm ra khỏi không khí nhằm giảm độ ẩm và làm mát không gian. Quá trình này có thể dẫn đến hiện tượng mất nước ở da, làm da trở nên khô ráp. Ngoài ra, sự thiếu hụt độ ẩm trong không khí còn gây khô mắt, kích ứng giác mạc, gây ngứa, khó chịu và thậm chí ảnh hưởng đến thị lực.

Tác động đến chuyển hóa

Các nghiên cứu chỉ ra rằng tiếp xúc với nhiệt độ thấp hơn có thể kích thích chuyển hóa cơ bản, làm tăng sự phát triển của mô mỡ nâu – loại mỡ có khả năng đốt cháy năng lượng hiệu quả. Do đó, điều hòa không khí trong mùa hè giúp duy trì thân nhiệt mát mẻ, trong khi giảm nhiệt độ phòng vào mùa đông có thể hỗ trợ tăng cường trao đổi chất.

Ảnh hưởng đến nhận thức

Một nghiên cứu năm 2018 của Đại học Harvard cho thấy sinh viên sống trong ký túc xá không được trang bị điều hòa trong những tháng hè nóng bức có kết quả kiểm tra nhận thức thấp hơn so với nhóm sinh viên có điều hòa không khí. Điều này cho thấy nhiệt độ môi trường ảnh hưởng đến hiệu suất nhận thức và tư duy.

Kích thích đường hô hấp và nguy cơ bệnh lý

Người làm việc trong các tòa nhà sử dụng điều hòa thường gặp các triệu chứng hô hấp như khó chịu mũi, khó thở nhiều hơn so với môi trường có hệ thống thông gió tự nhiên. Hệ thống điều hòa không khí bẩn hoặc không được bảo trì định kỳ còn liên quan đến tăng tỷ lệ đau đầu và đau nửa đầu ở người sử dụng. Một nghiên cứu ghi nhận 8% người làm việc trong môi trường không khí kém chất lượng bị đau đầu từ 1 đến 3 ngày mỗi tháng và 8% bị đau đầu hàng ngày.

Giảm khả năng thích nghi với nhiệt độ nóng

Khái niệm “mô hình thoải mái thích ứng” (adaptive comfort model) giải thích rằng việc tiếp xúc thường xuyên với không gian điều hòa làm giảm khả năng chịu nhiệt tự nhiên của cơ thể khi đối mặt với nhiệt độ nóng. Nhiệt độ lý tưởng của mỗi người phụ thuộc vào môi trường gần đây mà họ tiếp xúc, do đó người thường xuyên sử dụng điều hòa có thể cảm thấy khó chịu hơn khi ở ngoài trời nóng.

Ảnh hưởng đến môi trường bên ngoài

Các thiết bị điều hòa không khí cũ sử dụng chlorofluorocarbons (CFC) – chất làm lạnh có khả năng gây phá hủy tầng ozone và góp phần làm nóng toàn cầu. Mặc dù CFC đã được loại bỏ dần từ những năm 1990, vẫn còn nhiều thiết bị sử dụng chúng trên thế giới.

Nguy cơ dị ứng và biện pháp phòng tránh

Nếu được bảo trì và vệ sinh đúng cách, hệ thống điều hòa có thể giảm các triệu chứng dị ứng bằng cách lọc các tác nhân gây dị ứng. Tuy nhiên, hệ thống HVAC bẩn có thể trở thành nguồn phát sinh vi khuẩn và dị nguyên. Do đó, việc kiểm tra, vệ sinh và bảo trì định kỳ là cần thiết nhằm giảm thiểu các vấn đề liên quan đến dị ứng và nhiễm khuẩn.

Tác động đến giấc ngủ

Nhiệt độ phòng từ 16–20 độ C được coi là lý tưởng để duy trì giấc ngủ chất lượng cao. Nhiệt độ mát giúp thân nhiệt giảm theo chu kỳ sinh học tự nhiên, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình ngủ sâu. Điều hòa không khí đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì nhiệt độ phù hợp cho giấc ngủ, đặc biệt tại các vùng khí hậu nóng ẩm.

Phòng tránh các nguy cơ liên quan đến nhiệt độ cao

Điều hòa không khí góp phần phòng ngừa các bệnh lý liên quan đến nhiệt độ cao như say nắng, kiệt sức do nóng. Khi thân nhiệt vượt quá 39 độ C, cơ thể có thể xuất hiện các triệu chứng như buồn nôn, chuột rút, chóng mặt, thậm chí mất ý thức. Sử dụng điều hòa đúng cách có thể cứu sống trong những đợt nắng nóng gay gắt.

Kết luận

Mặc dù điều hòa không khí có nhiều lợi ích đối với sức khỏe và chất lượng cuộc sống, người sử dụng cần lưu ý các tác động phụ tiềm ẩn như khô da, khô mắt, hội chứng nhà kín và giảm khả năng thích nghi với nhiệt độ nóng. Việc duy trì vệ sinh và bảo trì hệ thống điều hòa định kỳ, kết hợp với việc sử dụng hợp lý sẽ giúp tối ưu hóa lợi ích và hạn chế rủi ro cho sức khỏe con người.