Nấc cụt ở trẻ sơ sinh: Cơ chế, cách xử trí và khi nào cần lo ngại

Cơ chế sinh lý của nấc cụt ở trẻ

Nấc cụt là hiện tượng xảy ra do sự co thắt đột ngột và không tự chủ của cơ hoành – cơ chính chịu trách nhiệm trong quá trình hô hấp. Sự co thắt này làm cho dây thanh âm đóng lại nhanh chóng, tạo nên âm thanh đặc trưng của nấc cụt. Ở trẻ sơ sinh, nấc cụt là hiện tượng thường gặp và hầu như không ảnh hưởng đến sức khỏe hoặc đường thở. Trên thực tế, nhiều trẻ vẫn có thể tiếp tục ngủ dù đang bị nấc. Một nghiên cứu công bố năm 2019 cho thấy nấc cụt có thể đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của hệ thần kinh và cơ chế điều hòa hô hấp ở trẻ sơ sinh.

Biện pháp hỗ trợ cắt cơn nấc cụt

1. Vỗ ợ hơi cho trẻ

   • Tạm ngưng việc cho bú để tiến hành vỗ ợ hơi có thể giúp loại bỏ khí dư trong dạ dày – nguyên nhân phổ biến gây kích thích cơ hoành và dẫn đến nấc. Nên bế trẻ thẳng đứng và nhẹ nhàng xoa hoặc vỗ nhẹ vùng lưng.

2. Sử dụng núm vú giả

   • Ngậm núm vú giả giúp ổn định hoạt động cơ hoành và có thể làm giảm cơn nấc nếu không khởi phát từ việc bú mẹ.

3. Theo dõi tự nhiên

   • Ở phần lớn trẻ dưới 12 tháng, cơn nấc thường tự giới hạn trong vòng 5–10 phút và không cần can thiệp. Nếu tình trạng kéo dài bất thường, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để loại trừ các nguyên nhân bệnh lý tiềm ẩn.

Chiến lược dự phòng nấc cụt

Dù cơ chế chính xác gây ra nấc cụt vẫn chưa được hiểu hoàn toàn, một số biện pháp có thể giúp giảm tần suất xuất hiện:

• Tránh để trẻ quá đói hoặc quấy khóc nhiều trước khi cho bú.

• Sau khi bú, nên giữ trẻ ở tư thế thẳng đứng trong 20–30 phút.

• Hạn chế các hoạt động mạnh sau khi ăn như bồng nhún hoặc lật sớm.

Khi nào nấc cụt là dấu hiệu đáng lo ngại?

Nấc cụt thường là hiện tượng sinh lý lành tính. Tuy nhiên, cần lưu ý nếu kèm theo các dấu hiệu sau:

• Nấc cụt kéo dài trên 2 giờ.

• Tần suất nấc nhiều bất thường, làm gián đoạn giấc ngủ hoặc bú của trẻ.

• Trẻ có biểu hiện kích thích, khó chịu kéo dài.

• Xuất hiện tím tái quanh môi hoặc đầu chi, gợi ý tình trạng thiếu oxy.

• Nấc cụt vẫn dai dẳng sau 1 tuổi.

Trong các trường hợp trên, cần đánh giá y tế để loại trừ các bệnh lý như rối loạn tiêu hóa, thần kinh hoặc hô hấp.

Câu hỏi thường gặp

1. Nguyên nhân nào thường gây nấc cụt ở trẻ sơ sinh?

Phổ biến nhất là do nuốt khí trong quá trình bú, hoặc do hoạt động của cơ hoành chưa hoàn thiện. Một số trẻ có thể bị nấc ngay từ trong bào thai.

2. Làm thế nào để cắt cơn nấc cho trẻ?

Các biện pháp gồm:

• Cho trẻ ợ hơi giữa hoặc sau khi bú.

• Sử dụng núm vú giả.

• Theo dõi không can thiệp nếu trẻ không khó chịu.

Kết luận

Nấc cụt ở trẻ sơ sinh là hiện tượng thường gặp và phần lớn mang tính sinh lý. Trẻ dưới 1 tuổi có thể trải qua các cơn nấc thường xuyên mà không ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Tuy nhiên, cần chú ý đến tần suất, thời gian và các biểu hiện đi kèm để xác định khi nào cần can thiệp y tế.