Nguyên nhân gây ngứa lòng bàn chân: Cập nhật y học lâm sàng

Ngứa lòng bàn chân là một biểu hiện thường gặp trong lâm sàng, có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm các bệnh lý da liễu, thần kinh, chuyển hóa hoặc phản ứng miễn dịch. Việc xác định nguyên nhân chính xác đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán và điều trị hiệu quả. Dưới đây là tổng quan các nguyên nhân phổ biến:

1. Nhiễm nấm da (Tinea pedis)

Tinea pedis là bệnh nhiễm nấm ngoài da do các chủng nấm dermatophyte gây ra, thường gặp ở môi trường ẩm ướt như phòng tập thể thao, nhà tắm công cộng hoặc hồ bơi. Lớp sừng của da bị tổn thương, tạo điều kiện cho nấm phát triển, gây ra triệu chứng ngứa, ban đỏ, nứt nẻ hoặc mụn nước ở lòng bàn chân, đặc biệt là giữa các ngón.

• Tình trạng da quá khô hoặc quá ẩm đều có thể làm tăng nguy cơ nhiễm nấm.

• Nhiễm nấm không phải do thiếu vệ sinh mà chủ yếu do tiếp xúc và điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển.

2. Bệnh vẩy nến (Psoriasis)

Vẩy nến là một bệnh lý tự miễn mạn tính, đặc trưng bởi hiện tượng tăng sinh tế bào sừng, dẫn đến mảng da dày, đỏ và có vảy trắng bạc. Khi tổn thương khu trú ở lòng bàn chân, bệnh nhân có thể xuất hiện triệu chứng ngứa dữ dội, khô da, và nứt nẻ. Vảy nến có thể bị nhầm lẫn với nhiễm nấm, do đó cần chẩn đoán phân biệt thông qua lâm sàng và sinh thiết da nếu cần thiết.

3. Ung thư da (Melanoma và các thể khác)

Mặc dù hiếm gặp, ung thư da có thể xuất hiện ở lòng bàn chân, đặc biệt là melanoma ác tính thể lentiginous acral – một thể thường gặp ở vùng không tiếp xúc ánh sáng mặt trời. Triệu chứng có thể bao gồm ngứa kéo dài, thay đổi sắc tố da, loét dai dẳng hoặc khối bất thường. Việc chẩn đoán sớm là yếu tố quyết định tiên lượng.

4. Viêm da tiếp xúc (Contact dermatitis)

Viêm da tiếp xúc là phản ứng viêm da do tiếp xúc với chất gây dị ứng hoặc kích ứng. Các tác nhân thường gặp ở lòng bàn chân bao gồm:

• Chất liệu giày dép (cao su, keo dán, lớp lót tổng hợp)

• Tất có chứa mủ cao su, nylon hoặc sợi tổng hợp (acrylic)

Triệu chứng đặc trưng gồm ngứa, đỏ da, sưng nề, và đôi khi bóng nước tại vùng tiếp xúc.

5. Ngứa do nguyên nhân thần kinh (Neuropathic itch)

Tổn thương dây thần kinh ngoại biên, đặc biệt là trong bệnh lý thần kinh do đái tháo đường, có thể gây ra cảm giác ngứa râm ran, dị cảm hoặc tê bì tại lòng bàn chân. Tình trạng này thường mạn tính và không đáp ứng với các thuốc chống dị ứng thông thường.

6. Ứ mật trong thai kỳ (Intrahepatic cholestasis of pregnancy)

Ứ mật thai kỳ là rối loạn chức năng gan thường xảy ra trong tam cá nguyệt thứ ba, gây tăng axit mật trong huyết thanh. Triệu chứng đặc trưng là ngứa dữ dội, khu trú chủ yếu ở lòng bàn tay và lòng bàn chân, kèm vàng da và vàng củng mạc. Đây là tình trạng cần theo dõi sát vì có thể gây biến chứng sản khoa nghiêm trọng.

7. Viêm da do vi khuẩn (Erythrasma, Pitted keratolysis)

Một số nhiễm trùng do vi khuẩn ở lòng bàn chân như:

• Pitted keratolysis: do Corynebacterium spp., đặc trưng bởi ngứa, mùi hôi chân, và tổn thương lõm li ti ở vùng da chịu áp lực.

• Đối tượng nguy cơ: người đổ mồ hôi nhiều (hyperhidrosis), vận động viên, người làm việc trong môi trường nóng ẩm.

8. Các nguyên nhân khác cần lưu ý

Ngoài các nguyên nhân phổ biến nêu trên, một số yếu tố khác cũng có thể gây ngứa lòng bàn chân, bao gồm:

• Phản ứng với thuốc

• Bệnh lý gan, thận mạn tính

• Thiếu vitamin nhóm B

• Bệnh ký sinh trùng (hiếm)

9. Chẩn đoán và điều trị

Ngứa lòng bàn chân cần được tiếp cận chẩn đoán toàn diện để loại trừ các nguyên nhân nghiêm trọng. Các bước cần thực hiện bao gồm:

• Khám da liễu: xác định tổn thương đặc hiệu.

• Xét nghiệm nấm da (soi KOH), cạo da, sinh thiết (nếu cần).

• Xét nghiệm huyết học – sinh hóa: đánh giá chức năng gan, thận, glucose huyết, lipid máu.

• Thăm khám nội khoa thần kinh nếu nghi ngờ bệnh lý thần kinh.

Điều trị tùy theo nguyên nhân và có thể bao gồm:

• Thuốc kháng nấm, kháng sinh, corticosteroid tại chỗ hoặc toàn thân

• Thuốc giảm ngứa (kháng histamin)

• Chăm sóc vệ sinh chân đúng cách, thay tất mỗi ngày, tránh môi trường ẩm ướt

• Điều trị các bệnh lý nền nếu có (đái tháo đường, gan, thần kinh...)

10. Kết luận

Ngứa lòng bàn chân có thể là biểu hiện của nhiều rối loạn, từ nhẹ như viêm da kích ứng đến nghiêm trọng như ung thư da hoặc tổn thương thần kinh. Việc thăm khám sớm và điều trị nguyên nhân là điều cần thiết để ngăn ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng sống của người bệnh.