U xơ tử cung: Dịch tễ học, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

1. Định nghĩa

U xơ tử cung (leiomyoma hay fibroid) là các khối u lành tính xuất phát từ cơ trơn tử cung. Đây là dạng u phụ khoa phổ biến nhất ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Mặc dù có bản chất không ác tính, u xơ tử cung có thể gây ra nhiều triệu chứng phụ khoa ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, đặc biệt là rối loạn kinh nguyệt.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), khoảng 20% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản gặp tình trạng rong kinh hoặc chảy máu kinh nguyệt nặng, trong đó u xơ tử cung là một nguyên nhân phổ biến.

2. Dịch tễ học

• Ước tính có đến 70–80% phụ nữ sẽ phát triển u xơ tử cung trước tuổi 50.

• Tỷ lệ mắc có sự khác biệt đáng kể theo chủng tộc: phụ nữ gốc Phi có nguy cơ cao hơn so với phụ nữ da trắng.

• Các yếu tố nguy cơ khác bao gồm tiền sử gia đình có người mắc u xơ tử cung, béo phì, không sinh con, và phơi nhiễm estrogen kéo dài.

3. Triệu chứng lâm sàng

U xơ tử cung có thể không biểu hiện triệu chứng (dạng âm thầm), tuy nhiên, khi có triệu chứng, các biểu hiện thường gặp gồm:

• Rong kinh hoặc băng kinh

• Chảy máu giữa chu kỳ kinh

• Thiếu máu thiếu sắt thứ phát do mất máu mãn tính

• Đau vùng chậu hoặc đau bụng kinh

• Đau khi giao hợp (dyspareunia)

• Cảm giác đầy bụng hoặc tăng kích thước bụng

• Táo bón, tiểu lắt nhắt hoặc bí tiểu (do chèn ép)

• Vô sinh hoặc sảy thai tái phát

• Khô âm đạo hoặc giảm ham muốn tình dục

4. Cơ chế gây chảy máu kinh nguyệt nặng do u xơ tử cung

Chảy máu kinh nguyệt nhiều có thể xảy ra khi u xơ:

• Làm biến dạng nội mạc tử cung, đặc biệt khi u xơ dưới niêm mạc.

• Gây cản trở co bóp của cơ tử cung, dẫn đến rối loạn cơ chế cầm máu.

• Kích thích phát triển tân mạch, gây tăng lưu lượng máu tử cung.

• Làm tăng tổng hợp prostaglandin, góp phần làm nặng hơn triệu chứng chảy máu.

Mức độ chảy máu thường phụ thuộc vào vị trí, kích thước, số lượng u xơ và đáp ứng co bóp của cơ tử cung.

5. Chẩn đoán phân biệt

Ngoài u xơ tử cung, các nguyên nhân khác gây rong kinh hoặc rối loạn kinh nguyệt cần được cân nhắc, bao gồm:

• Polyp nội mạc tử cung

• Chu kỳ không rụng trứng

• Rối loạn đông máu (ví dụ: bệnh Von Willebrand)

• Dùng thuốc chống đông, aspirin hoặc các thuốc nội tiết

• Lạc nội mạc tử cung hoặc lạc nội mạc trong cơ tử cung (adenomyosis)

• Bệnh lý ác tính: ung thư cổ tử cung hoặc nội mạc tử cung

• Bệnh viêm vùng chậu (PID)

• Thai ngoài tử cung hoặc sảy thai

• Bệnh lý nội tiết (bệnh tuyến giáp, bệnh gan, bệnh thận)

6. Chẩn đoán xác định

• Khám phụ khoa: Có thể ghi nhận tử cung to không đều hoặc khối u vùng chậu.

• Siêu âm vùng chậu (qua ngả bụng hoặc ngả âm đạo): Phương tiện đầu tay giúp phát hiện u xơ, đánh giá số lượng, kích thước và vị trí.

• Cộng hưởng từ (MRI): Cần thiết trong các trường hợp khó chẩn đoán hoặc để lập kế hoạch phẫu thuật.

• Nội soi buồng tử cung: Được chỉ định nếu nghi ngờ u xơ dưới niêm mạc.

• Xét nghiệm máu: Bao gồm công thức máu để đánh giá thiếu máu và các xét nghiệm nội tiết, chức năng gan – thận nếu cần.

7. Điều trị

Việc lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào:

• Mức độ triệu chứng

• Kích thước và vị trí khối u

• Tuổi bệnh nhân và mong muốn sinh sản

• Tình trạng thiếu máu và đáp ứng với điều trị nội khoa

7.1. Điều trị nội khoa

• Thuốc tránh thai phối hợp (COC): Giúp điều hòa kinh nguyệt và giảm lượng máu mất.

• Vòng tránh thai chứa levonorgestrel (LNG-IUD): Hiệu quả trong giảm rong kinh do u xơ nhỏ.

• Chất đồng vận GnRH: Làm giảm kích thước khối u tạm thời trước phẫu thuật.

• Ulipristal acetate: Thuốc điều hòa thụ thể progesterone chọn lọc.

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Hỗ trợ giảm đau và lượng máu mất.

• Sắt uống: Dự phòng và điều trị thiếu máu.

7.2. Can thiệp ngoại khoa

• Nội soi hoặc mổ mở bóc u xơ tử cung (myomectomy): Bảo tồn tử cung, phù hợp với phụ nữ còn nhu cầu sinh con.

• Thuyên tắc động mạch tử cung (UAE): Làm giảm lưu lượng máu nuôi u xơ.

• Cắt bỏ nội mạc tử cung: Áp dụng với u xơ nhỏ và đã đủ con.

• Cắt tử cung toàn phần: Giải pháp triệt để, đặc biệt ở phụ nữ không còn nhu cầu sinh sản.

8. Kết luận

U xơ tử cung là bệnh lý lành tính nhưng có thể gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống phụ nữ. Việc nhận diện sớm triệu chứng, chẩn đoán chính xác và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp là yếu tố then chốt giúp kiểm soát hiệu quả bệnh. Chảy máu kinh nguyệt nhiều là dấu hiệu thường gặp, đòi hỏi phải được đánh giá toàn diện và điều trị tích cực, nhất là khi gây thiếu máu hoặc ảnh hưởng đến chức năng sinh sản.