Viêm cột sống dính khớp: Triệu chứng điển hình và các biểu hiện ngoài cột sống

Viêm cột sống dính khớp (Ankylosing Spondylitis – AS) là một bệnh lý viêm mạn tính thuộc nhóm viêm cột sống thể huyết thanh âm tính (seronegative spondyloarthropathies), chủ yếu ảnh hưởng đến cột sống và khớp cùng – chậu, tuy nhiên cũng có thể biểu hiện tại các cơ quan ngoài hệ vận động.

Tại Hoa Kỳ, ước tính có khoảng 1,7 đến 2,7 triệu người mắc viêm cột sống dính khớp hoặc các bệnh lý liên quan. Tình trạng bệnh có thể dao động từ nhẹ (đau lưng từng đợt) đến nặng (cứng cột sống vĩnh viễn ở tư thế gù cố định). Tỷ lệ phát hiện ngày càng tăng do nhận thức tốt hơn về triệu chứng và khả năng chẩn đoán sớm được cải thiện.

1. Triệu chứng điển hình

• Đau thắt lưng và cứng khớp là biểu hiện phổ biến nhất, đặc biệt vào buổi sáng sớm hoặc sau thời gian bất động.

• Cải thiện khi vận động và kéo dài >3 tháng là những yếu tố gợi ý đặc trưng cho đau lưng do viêm.

Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân có thể khởi phát với các triệu chứng ngoài khớp hoặc triệu chứng không điển hình. Dưới đây là 7 dấu hiệu ít phổ biến nhưng có ý nghĩa lâm sàng trong viêm cột sống dính khớp:

2. Các biểu hiện ngoài cột sống đáng lưu ý

2.1. Viêm màng bồ đào (Uveitis)

• Tần suất: Khoảng 30–40% bệnh nhân AS có thể bị viêm mắt.

• Triệu chứng: Đỏ mắt, đau, chảy nước mắt, nhạy cảm với ánh sáng, nhìn mờ.

• Biến chứng: Nếu không điều trị, có thể dẫn đến tổn thương thị lực.

• Điều trị: Corticosteroid dạng nhỏ mắt và theo dõi chặt với bác sĩ nhãn khoa.

2.2. Rối loạn tiêu hóa do viêm ruột

• Bệnh nhân AS có nguy cơ mắc các bệnh viêm ruột mạn tính như:

  • Viêm loét đại tràng

  • Bệnh Crohn

• Triệu chứng: Đau bụng, tiêu chảy, máu trong phân.

• Nguyên nhân tiềm tàng: Do viêm mạn toàn thân hoặc tác dụng phụ của NSAID.

• Cần đánh giá và phối hợp điều trị với chuyên khoa tiêu hóa.

2.3. Biểu hiện tim mạch

• Viêm mạn có thể ảnh hưởng tới van động mạch chủ, gây viêm động mạch chủ.

• Triệu chứng: Đau ngực, khó thở, chóng mặt, mệt mỏi.

• Đánh giá: Siêu âm tim hoặc cộng hưởng từ tim khi có nghi ngờ.

• Theo dõi biến chứng tim mạch là cần thiết ở bệnh nhân mắc bệnh lâu năm.

2.4. Đau khớp ngoại vi

• AS không chỉ giới hạn ở cột sống mà có thể ảnh hưởng đến:

  • Hông, gối, mắt cá, vai, khuỷu tay, hàm.

• Viêm khớp ngoại vi có thể là dấu hiệu khởi phát hoặc xuất hiện muộn.

• Điều trị giống như viêm tại cột sống: NSAIDs, bài tập thể dục chức năng, thuốc sinh học nếu cần.

2.5. Viêm điểm bám gân (Enthesitis)

• Gặp ở các vị trí:

  • Gân Achilles, mạc gan chân (đau gót).

• Là triệu chứng đặc trưng của nhóm bệnh viêm cột sống huyết thanh âm tính.

• Có thể gây hạn chế vận động nếu không điều trị sớm.

2.6. Hạn chế giãn nở lồng ngực

• Viêm tại các khớp sườn – sống và sườn – ức gây:

  • Đau ngực khi hít sâu.

  • Cảm giác thắt ngực, khó thở.

• Đánh giá để loại trừ nguyên nhân tim mạch và phối hợp điều trị với vật lý trị liệu hô hấp.

2.7. Mệt mỏi mạn tính

• Là triệu chứng không đặc hiệu nhưng rất thường gặp.

• Do tác động của viêm toàn thân và chất lượng giấc ngủ kém do đau.

• Mệt mỏi có thể ảnh hưởng đến khả năng làm việc và chất lượng cuộc sống.

3. Khuyến nghị lâm sàng

• Đánh giá toàn diện là cần thiết để phát hiện đầy đủ các biểu hiện ngoài cột sống.

• Bệnh nhân cần được hướng dẫn báo cáo mọi triệu chứng bất thường như thay đổi thị lực, tiêu hóa, đau ngực hay mệt mỏi kéo dài.

• Khi có biểu hiện ngoài hệ vận động, nên phối hợp đa chuyên khoa: thấp khớp – tiêu hóa – nhãn khoa – tim mạch – vật lý trị liệu.