✴️ Điều trị hóa chất cho người bệnh cao tuổi
ĐỊNH NGHĨA
Người bệnh cao tuổi được định nghĩa là các người bệnh từ 65 tuổi trở lên. Điều trị hoá chất cho người bệnh cao tuổi gặp nhiều khó khăn liên quan đến thể trạng và các bệnh phối hợp ở người cao tuổi như bệnh lý về tim mạch, gan, thận…Các dữ liệu lâm sàng về điều trị hoá chất ở nguời cao tuổi bị hạn chế so với người trẻ tuổi vì trong nhiều thử nghiệm thì đối tượng nguời cao tuổi mắc bệnh phối hợp nặng không được đưa vào nghiên cứu.
CHỈ ĐỊNH
Chỉ định phác đồ điều trị hoá chất cho người cao tuổi >65 tuổi đối với mỗi loại bệnh ung thư tương tự như ở người trẻ, tuy nhiên cần cân nhắc đến chỉ số thể trạng, các bệnh phối hợp, cân nhắc lợi ích điều trị với độc tính của phác đồ hoá chất, cần tính đến chất lượng cuộc sống và tuổi thọ của người bệnh khi quyết định điều trị hoá chất cho người bệnh.
Thận trọng sử dụng các thuốc có độc tính lên tim như anthracyclin trên người bệnh cao tuổi, đặc biệt các người bệnh có tiền sử bệnh tim mạch như suy tim, cao huyết áp, suy vành…
CHỐNG CHỈ ĐỊNH
Người bệnh có tiền sử quá mẫn cảm với bất kỳ loại thuốc nào sử dụng trong phác đồ điều trị.
Suy giảm nghiêm trọng chức năng các cơ quan quan trọng (tim, gan, thận, tu xương, não).
CHUẨN BỊ
Người thực hiện
Gồm bác sĩ Nội khoa Ung thư phối hợp với bác sĩ Lão khoa, điều dưỡng viên. -Hỏi bệnh: khai thác bệnh sử, tiền sử, các bệnh phối hợp, các thuốc người bệnh cao tuổi đang dùng. Xem xét ký lưỡng tương tác thuốc điều trị ung thư với các thuốc điều trị bệnh khác.
Khám lâm sàng kỹ lưỡng: khối u, các hạch ngoại vi, các cơ quan, bộ phận.
Chẩn đoán xác định ung thư bằng mô bệnh học (hoặc tế bào học trong một số trường hợp không thể xác định được bằng mô bệnh học).
Làm các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh cần thiết: chụp X-quang ngực, siêu âm ổ bụng, chụp cắt lớp, chụp cộng hưởng từ v.v.
Các xét nghiệm đặc hiệu theo loại bệnh
Xét nghiệm các chất chỉ điểm khối u theo loại bệnh
Xét nghiệm máu: công thức máu, nhóm máu
Xét nghiệm sinh hoá máu: chức năng gan, thận, điện giải, protid, albumin huyết thanh
Các xét nghiệm đánh giá chức năng tim.
Đo đạc kích thước các tổn thương trước khi điều trị.
Liều điều trị hoá chất cần phải được xem xét kỹ lưỡng dựa trên thể trạng, các bệnh lý kèm theo:
Bệnh lý về gan: suy giảm chức năng gan dẫn đến giảm chuyển hoá thuốc, tăng nồng độ thuốc trong huyết thanh có thể gây tăng độc tính của phác đồ.
Bệnh lý về thận: liều lượng cân nhắc dựa vào chức năng thận, chú ý lượng dịch truyền và tốc độ truyền khi xử trí các tác dụng phụ như đi ngoài phân lỏng, nôn, sốt…
Tuỷ xương: người cao tuổi chức năng tu xương kém cùng với quá trình lão hoá, cần giảm liều hoá chất ở những người cao tuổi và theo d i sát tác dụng phụ suy tu trong quá trình điều trị để xử trí kịp thời.
Bệnh lý về tim mạch: chú ý đến chỉ định điều trị các thuốc có độc tính trên tim như anthracyclin, chú ý lượng dịch truyền, tốc độ truyền thuốc, truyền dịch khi có bệnh tim mạch phối hợp.
Một số bệnh lý phối hợp khác: đái tháo đường, bệnh phổi mãn tính, bệnh lý dạ dày ruột, cơ xương khớp, suy giảm trí nhớ, tâm thần…
Cần đánh giá kỹ lưỡng tổng thể người bệnh trước khi đưa ra phác đồ điều trị, liều lượng thuốc và luôn nhớ phối hợp điều trị bệnh ung thư và các bệnh lý kèm theo. Nên sử dụng thuốc tăng bạch cầu dự phòng biến chứng hạ bạch cầu.
Phương tiện:
Các dụng cụ cần thiết cho việc điều trị hoá chất và xử trí các tai biến điều trị như đối với các người bệnh trẻ tuổi hơn.
Người bệnh
Cần giải thích về mục đích điều trị, các bước tiến hành và các tác dụng phụ, độc tính, các biến chứng có thể xảy ra để người bệnh biết và chuẩn bị tâm lý.
Hướng dẫn người bệnh, người nhà các việc cần thiết để phối hợp thực hiện. Cần báo bác sỹ ngay khi có dấu hiệu bất thường liên quan đến điều trị.
Hồ sơ bệnh án
Bệnh án cần được làm đầy đủ thủ tục hành chính, ghi nhận xét trong quá trình khám, điều trị và ghi y lệnh đầy đủ theo quy chế bệnh án.
CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
Nơi tiến hành
Tiến hành tại cơ sở y tế.
Kiểm tra hồ sơ
Kiểm tra hồ sơ về chẩn đoán, chỉ định thuốc, liều dùng, đường dùng.
Kiểm tra người bệnh
Đối chiếu người bệnh với hồ sơ, đảm bảo đúng người bệnh. Khám lâm sàng, ghi nhận các triệu chứng, các dấu hiệu sinh tồn vào bệnh án, phiếu theo d i.
Điều trị hoá chất
Đối với hoá chất uống:
Cho người bệnh uống theo liều lượng chính xác.
Đối với hoá chất dùng đường tiêm truyền:
Tiêm các thuốc hỗ trợ (chống nôn, kháng histamine, corticoid) theo y lệnh.
Có thể chia nhỏ liều hoá chất truyền với thời gian dài hơn so với truyền hoá chất ở người trẻ tuổi
Tốc độ truyền dịch chậm, thông thường khoảng 30-40 giọt/phút
Chuyển từ chai dịch sang các chai có hoá chất đã pha theo y lệnh. Thay chai lần lượt theo thứ tự ghi trong y lệnh. Tuân thủ 3 kiểm tra, 5 đối chiếu.
Thông thường, sau truyền hoá chất cần truyền dịch đẳng trương để tráng ven. Số lượng cụ thể sẽ do bác sĩ chỉ định.
Kết thúc truyền
Đối với tĩnh mạch ngoại vi: khoá dây truyền và rút kim, dùng bông vô khuẩn đặt lên chỗ tiêm, giữ bông một lúc cho máu hết chảy.
Đối với ống thông tĩnh mạch: Tháo dây truyền khỏi catheter và lắp nút đậy. Một số catheter cần bơm thuốc chống đông vào trong trước khi đậy nút để tránh đông máu gây tắc. Lượng thuốc chống đông sẽ do bác sĩ chỉ định trong y lệnh. Lau dịch, máu bị chảy trong khi tháo dây
Đối với buồng tiêm truyền dưới da: Bơm thuốc chống đông vào trong buồng tiêm truyền trước khi rút. Lượng thuốc do bác sĩ chỉ định trong y lệnh.
Dọn dẹp, bảo quản dụng cụ
Dọn các chai, dây truyền, kim tiêm, băng, gạc.v.v. vào đúng nơi qua định.
Rửa sạch các dụng cụ, lau khô, tiệt khuẩn.
Ghi hồ sơ: ngày giờ tiêm truyền, thời gian tiêm truyền: giờ bắt đầu và giờ kết thúc.
Các phản ứng của người bệnh (nếu có). Tên điều dưỡng thực hiện.
THEO DÕI VÀ XỬ TRÍ TAI BIẾN
Theo dõi
Điều dưỡng cần đến quan sát người bệnh và đường truyền 15 phút một lần để đề phòng các tai biến có thể xảy ra.
Xử trí tai biến
Nếu người bệnh bị phản ứng với bất kỳ thuốc nào, phải ngừng tiêm, truyền ngay và báo cáo với bác sĩ.
Đối với choáng phản vệ: xử trí như choáng phản vệ với các thuốc khác.
Nếu có hiện tượng thoát mạch, cần khoá đường truyền, báo cáo bác sĩ.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
BÀI VIẾT KHÁC
