ĐẠI CƯƠNG
Sinh thiết kim xuyên thành ngực dưới hướng dẫn của chụp cắt lớp điện toán là thủ thuật dùng kim sinh thiết chọc xuyên qua thành ngực vào các tổn thương u phổi hoặc trung thất để lấy một hay nhiều mảnh tổn thương làm giải phẫu bệnh giúp chẩn đoán xác định các bệnh u phổi và trung thất.
CHỈ ĐỊNH
Người bệnh yếu không có khả năng soi phế quản hay hỗ trợ chẩn đoán cho những trường hợp khối u khi soi phế quản khó tiếp cận.
Người bệnh có nguy cơ ác tính thấp trên lâm sàng và XQuang.
Người bệnh muốn có chẩn đoán ung thư trước khi phẫu thuật.
Người bệnh không có chỉ định phẫu thuật, nhưng cần phải có một chẩn đoán để điều trị tia xạ hoặc hoá chất hoặc đồng thời cả hai.
CHỐNG CHỈ ĐỊNH
Rối loạn chức năng đông máu
Suy tim, suy hô hấp nặng
Có kén khí ở vùng phổi định chọc qua
Đã cắt phổi đối bên
Nghi tổn thương u mạch
Ho quá nhiều không cầm được -Có bệnh phổi tắc nghẽn vừa hoặc nặng
Người bệnh không hợp tác.
CHUẨN BỊ
Người thực hiện
1 Bác sỹ
2 điều dưỡng: 1 vòng trong, 1 vòng ngoài
1 Kỹ thuật viên điều khiển máy
Phương tiện
Một bộ kim đồng trục Tru – cut cỡ 16 G hoặc 18G: Độ dài của kim tùy thuộc vào khoảng cách từ da đến sang thương, 1 kim dẫn đường dài 11cm, có ốc định vị và 1 kim cắt dài 15 cm.
Một thước đo góc có gắn niveau
Một lá kim tiêm để xác định vị trí sinh thiết
Một bơm tiêm 20ml -2 lam kính
1 lưỡi dao mổ
1 lọ đựng bệnh phẩm sinh thiết có dung dịch bảo quản là formon
Thuốc sát trùng
Toan có lỗ vô khuẩn
Thuốc tê lidocain 2 4 ống
Atropin 0,25mg x 2 ống
Hộp chống sốc và dụng cụ cấp cứu
Máy chụp cắt lớp vi tính
Người bệnh
Người bệnh được giải thích kỹ về mục đích của thủ thuật để người bệnh yên tâm và phối hợp tốt.
Người bệnh được tiêm một ống atropin 0,25 mg dưới da trước khi tiến hành 15 phút.
Thử phản ứng lidocain
Xác định vị trí chọc kim
CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
Chọn nơi thực hiện thủ thuật
Phòng chụp cắt lớp vi tính
Người bệnh
Người bệnh được đưa lên bàn chụp cắt lớp vi tính bộc lộ toàn bộ phần ngực
Tư thế người bệnh: nằm ngửa, xấp hoặc nghiêng tuỳ theo vị trí của tổn thương
Dựa trên phim chụp cắt lớp vi tính ban đầu xác định vị trí tổn thương, kích thước, tính chất
Chụp 1 phim Scout view đưa đường đánh dấu lớp cắt đến vị trí tổn thương, dán lá kim trên ngực người bệnh theo vị trí đánh dấu
Chụp cắt lớp giới hạn trong khu vực dán lá kim
Chọn lớp cắt để sinh thiết (tránh xương và các mạch máu trong lồng ngực) -Đo khoảng cách từ da đến mép ngoài của tổn thương, xác định góc được tạo bởi đường vuông góc với mặt bàn chụp và đường vào dự kiến, lập kế hoạch sinh thiết
Đánh dấu đường vào của kim ở trên da
Trong suốt quá trình tiến hành từ khi chụp xác định vị trí đến khi sinh thiết người bệnh hoàn toàn phải ở một tư thế.
Người thực hiện:
Đội mũ, đeo khẩu trang, đeo găng vô khuẩn
Tiến hành thủ thuật
Sát trùng rộng vùng định chọc sinh thiết bằng bethadine, sau đó trải toan vô khuẩn có lỗ lên ngực người bệnh bộc lộ vùng sinh thiết
Đặt ốc định vị trên kim dẫn đường ở vị trí sao cho khoảng cách từ đầu kim đến ốc định vị bằng với khoảng cách đã tính trên máy cắt lớp
Gây tê lớp từ da đến lá thành màng phổi bằng lidocain
Dùng lưỡi dao mổ rạch một vết nhỏ qua da ở vị trí đã xác định
Chọc kim dẫn đường qua vị trí rạch da theo hướng đã được xác định trên máy chụp cắt lớp vi tính, dặn người bệnh thở ra và nín thở lúc đó mới chọc kim qua lá tạng màng phổi vào vùng tổn thương, kim đi sâu tới ốc định vị ở mặt da.
Kiểm tra lại trên phim chụp xem đầu kim đã vào đúng vị trí tổn thương chưa, nếu chưa thì chỉnh lại.
Nếu đầu kim đã vào đúng vị trí tổn thương thì rút nòng của kim dẫn đường ra đồng thời phải đưa ngay kim cắt đã chuẩn bị sẵn vào trong nòng của kim dẫn đường và bấm để cắt lấy bệnh phẩm. Sau khi rút kim cắt sinh thiết ra khỏi nòng của kim dẫn đường thì ngay lập tức đưa lại lòng của kim dẫn đường vào.
Dùng một đầu kim nhỏ để cạo mảnh bệnh phẩm ra khỏi chỗ đựng bệnh phẩm ở đầu kim và cho vào lọ formon chuẩn bị sẵn.
Tiếp tục sinh thiết các mảnh bệnh phẩm khác theo trình tự như trên nhưng theo nhiều hướng khác nhau (khoảng 3-4 mảnh sinh thiết).
Lắp bơm kim tiêm 20ml vào đầu kim dẫn đường hút bệnh phẩm song song với việc rút kim dẫn đường ra khỏi lồng ngực.
Người phụ tá sát trùng rồi băng ép vị trí vừa chọc
Bệnh phẩm hút được phết lên 2 lam kính tiêu bản.
Băng vị trí chọc kim bằng gạc vô khuẩn
THEO DÕI
Kiểm tra lại trên phim chụp xem có tràn khí, tràn máu không
Để người bệnh nằm tại chỗ từ 5 đến 10 phút. Cho người bệnh về giường nếu không có biểu hiện gì bất thường như: khó thở, ho ra máu, đau ngực, chóng mặt, choáng, buồn nôn hoặc nôn.
XỬ TRÍ TAI BIẾN
Sau thủ thuật người bệnh có biểu hiện tràn khí màng phổi nhiều hoặc tràn khí màng phổi có triệu chứng khó thở thì tiến hành dẫn lưu khí khoang màng phổi cấp cứu tại khoa phẫu thuật lồng ngực.
Người bệnh có ho ra máu sẽ được xử trí tuỳ mức độ
Nếu người bệnh có chảy máu khoang màng phổi thì chụp Xquang phổi kiểm tra tuỳ mức độ xử trí
Theo dõi toàn trạng mạch, huyết áp, nhịp thở.
Choáng phản vệ
Cho người bệnh nằm đầu thấp
Cởi bỏ quần áo chật
Kiểm tra mạch, huyết áp, nhịp thở, nhịp tim, sắc mặt, tình trạng tri giác.
Ngậm kẹo
Cho người bệnh uống nước tra đường nóng pha loãng.
Sau 5 đến 10 phút tình trạng người bệnh không cải thiện, chuyển cấp cứu ngay.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
