Siêu âm hạch cổ luôn - một vài đặc điểm thường gặp

Siêu âm hạch cổ luôn là 1 thử thách đối với bác sĩ siêu âm. Chỉ định siêu âm hạch cổ gần như gặp mỗi ngày. Hạch cổ có 5 loại được chia thành 2 nhóm chính: Hạch lành tính ( hạch bình thường, hạch viêm, hạch lao ) và hạch ác tính ( hạch di căn, Lymphoma ). Có sự chồng lấp hình ảnh giữa hạch lành tính và ác tính, nên trong nhiều trường hợp dẫn đến định hướng chẩn đoán sai.

Để phân tích 1 ca hạch cổ thì bên cạnh hình ảnh thì bệnh sử, lâm sàng, vị trí, 1 bên hay 2 bên, tuổi, giới tính cũng góp phần chẩn đoán. Cùng hình ảnh nhưng lâm sàng khác nhau có thể dẫn đến chẩn đoán khác nhau.

Một số đặc điểm hình ảnh giúp phân biệt hạch lành tính và ác tính:

• HẠCH LAO: Xin nhắc lại hạch lao là HẠCH LÀNH TÍNH, còn được gọi là hạch viêm do vi trùng lao ( tuberculous lymphadenitis ), tuy nhiên hạch lao lại có đặc điểm của hạch ác tính, dẫn đến định hướng chẩn đoán sai lầm. Các đặc điểm giúp hướng đến chẩn đoán hạch lao: Hình tròn, hồi âm kém, có vùng hoại tử tạo nang bên trong đẩy lệch rốn hạch hoặc hoại tử cả rốn hạch, vỏ bao dày ( đôi khi phá hủy vỏ bao ), thâm nhiễm mỡ xung quanh, tụ lại thành đám.

• HẠCH LYMPHOMA: Hình tròn, hồi âm RẤT KÉM (hồi âm giống như nang nhưng không có hiện tượng tăng âm sau ), mất rốn hạch, bên trong có dạng lưới, hiếm khi hoại tử khi chưa điều trị. Thường có ở nhiều nơi, ở cả 2 bên, do đó cần tìm ở các vị trí khác như nách, bẹn, khoang sau phúc mạc. Lưu ý Castleman thường đơn độc!

• HẠCH DI CĂN: Hình tròn, hồi âm kém, mất rốn hạch, vỏ hạch dày không đều do u thâm nhiễm, hoại tử bên trong thường gặp do Carcinoma tế bào sừng, đôi khi xuất hiện thành đám. Bờ không đều, giới hạn không rõ gợi ý xâm lấn khỏi hạch, tiên lượng xấu.

MỘT SỐ LƯU Ý NHỎ

1. Hạch có hồi âm rất kém, gần như hồi âm trống (look like as cyst) nhưng không có hiện tượng tăng âm sau như nang là 1 đặc điểm gợi ý Lymphoma, đặc biệt khi có 1 tổn thương duy nhất thì nên nghĩ đến Castleman.

2. Bên trong hạch có vùng hoại tử có thể gặp ở hạch lao, hạch di căn (thường gặp từ Carcinoma tế bào sừng) và abscess hạch do vi trùng.

3. Vôi hóa thô trong hạch thường gặp ở lao hạch cũ; còn vi vôi hóa thường do di căn từ Carcinoma dạng nhú ở tuyến giáp.

4. Nhiều trường hợp hạch viêm nhưng có vẻ như mất rốn hạch trên siêu âm 2D, cần kết hợp thêm siêu âm Doppler và siêu âm vi mạch để đánh giá mạch máu rốn hạch.

5. Các chỉ số đường kính hạch thì quan trọng nhất là đường kính ngang (trục ngắn). Trục ngắn > 10mm có thể được xem là hạch bệnh lý. Đôi khi hạch viêm có thể > 10mm, hạch ác tính có thể < 10mm trong giai đoạn đầu. Nên có thể đánh giá sự thay đổi kích thước hạch theo thời gian.

6. Khi nghi ngờ hạch ác tính trên siêu âm, để có kết quả mô học thì nên đề nghị sinh thiết lõi (core biopsy) hoặc mổ sinh thiết trọn, FNA có giá trị không cao để chẩn đoán, dễ âm tính giả.

BS Võ Công Định