Rau răm là một loại rau quá đỗi quen thuộc trong đời sống hằng ngày. Nhưng ít ai biết được đây còn là loại rau có nhiều công dụng quý giá.
Rau răm có nhiều dược tính quý giá
Tên gọi khác: Thủy liễu – Thủy lục
Tên khoa học: Persicaria odorata.
Bộ: Caryophyllales
Họ: Polygonaceae – Họ thân đốt
Mô tả
Đặc điểm sinh thái
Rau răm thuộc loại cây thân thảo và có đốt. Trong điều kiện khí hậu thuận lợi, loài cây này có thể cao từ 15-30cm. Mặt trên của lá có màu lục sẫm và mặt dưới có màu hung đỏ. Hoa của loại rau này có màu tím nhạt và mọc thành chùm dài.
Cây thích hợp trong môi trường nóng ẩm và ít nước. Quá lạnh hoặc quá nóng đều kiến cây bị lụi tàn. Cây ưa sáng và thích sống ở vùng đất thoát nước tốt.
Phân bố
Cây sinh trưởng tốt trong môi trường nhiệt đới và cận nhiệt đới. Ở Việt Nam, chúng có thể tự mọc trong tự nhiên hoặc được trồng. Ở vùng có khí hậu ôn đới như Châu Âu. Loại rau này chỉ sống được trong mùa hè.
Bộ phận dùng:
Chủ yếu là lá và cây. Hoa cũng được sử dụng nhưng ít.
Hoa rau răm có màu tím nhạt
Thu hái và chế biến
Rau răm sống quanh năm. Việc thu hái cũng diễn ra quanh năm. Khi thu hoạch, người ta thường chọn cây vừa trưởng thành và chưa ra hoa.
Thông thường, người ta dùng ở dạng tươi nhưng cũng có vài trường hợp rau được đem đi sấy khô. Khi dùng dưới dạng dược liệu, người ta chọn những loại thân đỏ và hơi ngả tím, không dùng thân trắng.
Bảo quản
Nếu muốn dùng tươi, rau được bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát. Có thể bao lại và để trong ngăn mát tủ lạnh. Không để rau tiếp xúc quá lâu với ánh nắng mặt trời sau khi hái. Nếu để ở điều kiện bình thường thì cần tưới nước thường xuyên để rau tươi lâu hơn.
Nếu muốn dùng khô và bảo quản được lâu hơn, người ta thường phơi loại rau này dưới ánh nắng mặt trời hoặc sấy khô bằng dụng cụ chuyên dụng.
Thành phần hóa học:
Các nhà khoa học đã tìm thấy trong tinh dầu của rau răm các thành phần như: dodecanal (44%), các aldehyd chuỗi dài như decanal (28%), decanol (11%) và các sesquiterpene (15%). Các sesquiterpene gồm α-humulene và β-caryophyllene.
Khi dùng dưới dạng dược liệu, người ta chọn những loại thân đỏ và hơi ngả tím, không dùng thân trắng
Vị thuốc
Tính vị
Tính nóng và có tinh dầu. Vị hơi đắng và cay. Mùi hơi hắt.
Tác dụng
Trong Đông y, rau răm được biết đến với công dụng trừ phong hàn, hoạt huyết, tiêu độc, kích thích tiêu hóa (giúp ăn cơm ngon hơn) và chống viêm hạ khí. Bên cạnh đó, loại rau này có tác dụng chữa sốt, chữa rắn cắn và giảm ham muốn tình dục.
Cách dùng và liều dùng
Loại rau này có thể dùng riêng hoặc phối hợp với các vị thuốc khác trong Đông y. Có thể dùng tươi hoặc phơi khô. Nó có thể được giã nguyễn và vắt lấy nước uống hoặc đắp trực tiếp lên vết thương. Ngoài ra, loại rau này còn được nấu nấu nước uống khi còn tươi hoặc phơi khô.
Mỗi ngày dùng từ 20-30 gram.
Độc tính: Không có
Rau răm không có độc tính và được dùng làm thuốc chữa nhiều bệnh
Bài thuốc với rau răm
Chữa đầy bụng: rau dùng ở dạng tươi. Sau khi được rửa sạch, rau được giã nhỏ và vắt lấy nước uống. Phần bã rau đắp lên bụng, kết hợp với massage nhẹ nhàng. Nên tập trung vào vùng rốn để đạt hiệu quả cao nhất.
Chữa cảm cúm: Dùng kết hợp với gừng. Tỷ lệ là 1 nắm rau và 3 lát gừng. Hai thứ này mang đi giã nhuyễn và vắt lấy nước uống. Một vài người dùng loại rau này kết hợp với các vị thuốc Đông y để sắc uống với tỷ lệ là: rau răm 20g, tía tô 20g, xương bồ 16g, kinh giới 16g, kiện 10g và bạch chỉ 10g.
Chữa vết thương do rắn cắn: Giống như chữa đầy bụng, rau được sử dụng ở dạng tươi, đem giã nhuyễn và vắt lấy nước uống. Phần bã đắp lên vết thương, sau đó băng lại. Đây chỉ là phương pháp sơ cứu ban đầu. Sau khi thực hiện phương pháp này, người bị rắn cắn cần nhanh chóng đến cơ sở y tế.
Chữa tiêu chảy do nhiễm lạnh: dùng 16g rau ở dạng khô, kết hợp với các vị thuốc như: kinh giới 16g, lương khương 12g, bạch truật 12g, quế 10g và gừng nướng 4g. Nấu các vị thuốc này trong 2 bát nước cho đến khi sắc lại thành 1 bát. Mỗi ngày uống 2 lần.
Chữa nước ăn tay chân: Nước cốt rau răm tươi còn được dùng để chữa nước ăn tay chân. Lưu ý là sau khi thoa cần giữ cho vết thương khô ráo.
Chữa mụn nhọt ở giai đoạn đầu: rau còn tươi đem giã nhỏ với vài hạt muối sau đó đắp vào mụn nhọt để giảm cảm giác sưng nóng do mụn gây ra. Ngoài ra, cách làm này còn có tác dụng chống viêm, tiêu độc và hoạt huyết.
Rau có nhiều công dụng nhưng dùng quá liều có thể gây hại cho sức khỏe
Lưu ý khi sử dụng rau răm
Rau răm không có độc tính. Tuy nhiên, dùng với liều lượng quá nhiều có thể gây hại cho sức khỏe. Tính vị của loại rau này là nóng. Dùng nhiều sẽ gây thương tổn đến tụy và giảm tinh khí. Điều này gián tiếp ảnh hưởng đến ham muốn tình dục của cả nam và nữ.
Thêm vào đó, phụ nữ dùng quá nhiều có thể mất kinh nguyệt. Nếu đang trong chu kỳ thì dễ bị rong kinh. Ngoài ra, người có máu nóng, thể trạng ốm yếu cũng được các bác sĩ khuyên là không nên ăn nhiều rau răm.
Đối với người có thai, ăn quá nhiều rau răm có thể gây sảy thai. Do đó, trong dân gian truyền tai nhau cách phá thai dưới 1 tuần tuổi bằng rau này. Hiệu quả của phương pháp này được đánh giá là đạt từ 60-80%.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
