✴️ Những điều cần biết về bệnh Melioidosis

Bệnh melioidosis là gì?

Bệnh melioidosis còn được gọi là bệnh Whitmore là một tình trạng nguy hiểm đến tính mạng có thể ảnh hưởng đến cả người và động vật.

Nguyên nhân của nhiễm trùng này là vi khuẩn Burkholderia pseudomallei, có thể lây lan qua tiếp xúc với nước và đất bị ô nhiễm.

Bệnh hiếm gặp ở các nước Ôn đới, xuất hiện nhiều ở cộng đồng ở Đông Nam Á, miền bắc Australia và những nơi khác có khí hậu nhiệt đới. Bệnh melioidosis có khả năng lây lan sang các khu vực khác một cách nhanh chóng.

Triệu chứng của bệnh melioidosis

Các triệu chứng của melioidosis khác nhau tùy thuộc vào loại nhiễm trùng. Các loại melioidosis bao gồm phổi, máu, nhiễm trùng tại chỗ và lan truyền.

Thông thường phải mất hai đến bốn tuần để các triệu chứng xuất hiện sau khi tiếp xúc với vi khuẩn. Tuy nhiên, các triệu chứng có thể mất vài giờ hoặc nhiều năm để xuất hiện và một số người mắc bệnh mà không có triệu chứng.

Nhiễm trùng phổi

Bệnh melioidosis xuất hiện ở người nhiều nhất thông qua nhiễm trùng phổi. Nhiễm trùng phổi có thể tiến triển độc lập, hoặc nó có thể là kết quả của nhiễm trùng máu.

Các triệu chứng của nhiễm trùng phổi có thể nhẹ, như viêm phế quản, hoặc nghiêm trọng bao gồm viêm phổi và có thể dẫn đến sốc nhiễm trùng - một bệnh nhiễm trùng máu nghiêm trọng có thể nhanh chóng dẫn đến tử vong.

Các triệu chứng của nhiễm trùng phổi có thể bao gồm:

• Ho khan hoặc ho có đờm, đau ngực khi thở, sốt cao
• Đau đầu và đau nhức cơ, tụt cân.

Nhiễm melioidosis phổi có thể bị chẩn đoán nhầm với bệnh lao vì cả hai đều có thể dẫn đến viêm phổi, sốt cao, đổ mồ hôi đêm, tụt cân, đờm có máu và mủ hoặc máu trong các mô phổi. X-quang phổi với melioidosis có hoặc không hiển thị các khoảng trống, được gọi là thể hình hang - một dấu hiệu của bệnh lao.

Nhiễm trùng máu

Nếu không được điều trị nhanh chóng, thích hợp, nhiễm trùng phổi có thể tiến triển thành nhiễm trùng máu. Nhiễm trung máu còn được gọi là sốc nhiễm trùng và là dạng melioidosis nghiêm trọng nhất có thể đe dọa đến tính mạng.

     Sốc nhiễm khuẩn thường xảy ra nhanh chóng, mặc dù nó có thể phát triển dần dần ở một số người. Các triệu chứng của nó bao gồm:

• Sốt, đặc biệt là run rẩy và đổ mồ hôi
• Đau đầu, viêm họng
• Vấn đề về hô hấp, khó thở
• Đau bụng trên, tiêu chảy
• Đau khớp và đau cơ, mất phương hướng
• Vết loét có mủ trên da hoặc bên trong gan, lá lách, cơ hoặc tuyến tiền liệt

Những người có các tình trạng này có nguy cơ cao bị nhiễm trùng máu melioidosis:

• Bệnh tiểu đường
• Bệnh thận
• Lạm dụng rượu, bệnh gan
• Thalassemia
• Nhiễm trùng phổi mãn tính, bao gồm xơ nang, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) và giãn phế quản
• Ung thư hoặc tình trạng khác ảnh hưởng đến chức năng hệ thống miễn dịch nhưng không liên quan đến HIV
• Những người trên 40 tuổi cũng có thể có nguy cơ nhiễm bệnh melioidosis máu cao hơn và phát triển các triệu chứng nghiêm trọng hơn so với những người trẻ tuổi.

Nhiễm trùng cục bộ

Loại melioidosis này ảnh hưởng đến da và các cơ quan ngay dưới da. Nhiễm trùng cục bộ có thể lan đến máu và ngược lại. Các triệu chứng có thể bao gồm:

• Đau hoặc sưng ở một khu vực chẳng hạn như tuyến mang tai, thường liên quan nhất với quai bị và nằm bên dưới và phía trước tai.
• Sốt
• Loét hoặc áp xe trên, hoặc ngay bên dưới da bắt đầu như những nốt sần, xám hoặc trắng trở nên mềm và viêm, và sau đó trông giống như vết thương do vi khuẩn ăn thịt gây ra.

Nhiễm trùng lan truyền

Trong loại melioidosis này, vết loét hình thành ở nhiều cơ quan và có thể có hoặc không liên quan đến sốc nhiễm trùng. Các triệu chứng có thể bao gồm:

• Sốt, giảm cân
• Đau dạ dày, ngực
• Đau cơ, khớp
• Đau đầu, co giật

Các vết loét bị nhiễm bệnh thường gặp nhất ở gan, phổi, lá lách và tuyến tiền liệt. Một số cơ quan khác như khớp, xương, hạch bạch huyết hay não xảy ra ít hơn.

Nguyên nhân gây ra bệnh melioidosis

Người và động vật có tiếp xúc trực tiếp với đất hoặc nước bị nhiễm vi khuẩn B. pseudomallei có thể bị bệnh melioidosis:

• Hít phải bụi bẩn hoặc giọt nước
• Uống nước bị ô nhiễm đã bị clo hóa
• Chạm vào đất bị ô nhiễm bằng tay hoặc chân, đặc biệt là nếu có những vết xướt nhỏ trên da

Bệnh rất hiếm khi một người lây truyền bệnh sang người khác. Vi khuẩn có thể sống nhiều năm trong đất và nước bị ô nhiễm.

Bùng phát bệnh melioidosis là phổ biến nhất sau một trận mưa lớn, bão, gió mùa hoặc lũ lụt - ngay cả ở những vùng khô cằn. Viêm phổi là triệu chứng đầu tiên phổ biến trong những giai đoạn này. Có thể có những cách khác để vi khuẩn lây lan ra môi trường mà thiên đường đã được phát hiện. 

Những người có nguy cơ mắc bệnh cao:

Những người có khả năng tiếp xúc với B. pseudomallei trong nước hoặc đất bao gồm:

• Quân nhân, công nhân xây dựng, nông nghiệp, đánh cá và lâm nghiệp
• Khách du lịch trong khu vực xuất hiện bệnh.
• Động vật bị ảnh hưởng nhiều nhất: Nhiều động vật dễ bị melioidosis. Ngoài việc tiếp xúc với nước và đất bị ô nhiễm, động vật có thể nhiễm vi khuẩn từ động vật bị nhiễm bệnh sữa, nước tiểu, phân, dịch tiết mũi và vết thương. Các động vật bị ảnh hưởng phổ biến nhất là: cừu, dê, heo

Làm thế nào chẩn đoán melioidosis

Melioidosis có thể ảnh hưởng đến hầu hết các cơ quan và có các triệu chứng tương tự như nhiều bệnh khác tuy nhiên một chẩn đoán sai lầm có thể phải đánh đổi bằng cả tính mạng của bệnh nhân.

Nuôi cấy vi khuẩn B.pseudomallei được coi là xét nghiệm chẩn đoán tiêu chuẩn vàng đồng thời xét nghiệm các mẫu từ đất hoặc nước nhằm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh cung cấp trợ giúp chẩn đoán.

Điều trị bệnh melioidosis

Điều trị có thể thay đổi tùy thuộc vào loại melioidosis.

Giai đoạn đầu điều trị bệnh melioidosis là tối thiểu 10 đến 14 ngày dùng kháng sinh theo đường truyền tĩnh mạch (IV). Điều trị bằng kháng sinh này có thể kéo dài tới tám tuần.

Giai đoạn điều trị thứ hai là ba đến sáu tháng của một trong hai loại kháng sinh đường uống này:

Người khỏi bệnh thông thường sẽ không mắc phải bệnh này trong suốt quãng đời còn lại, tuy nhiên có nguy cơ mắc bệnh trở lại đối với những người không hoàn thành toàn bộ quá trình điều trị bằng kháng sinh.

Làm thế nào để ngăn ngừa bệnh melioidosis

Không có vắc-xin cho con người để ngăn ngừa melioidosis.

Những người sống trong hoặc đến những khu vực phổ biến bệnh melioidosis nên thực hiện những điều sau để ngăn ngừa nhiễm trùng:

• Khi làm việc với đất hoặc nước, mang ủng và găng tay không thấm nước.
• Tránh tiếp xúc với đất và nước đọng nếu bạn có vết thương hở, tiểu đường hoặc bệnh thận mãn tính.
• Tránh tiếp xúc nơi đông người
• Nhân viên y tế nên đeo khẩu trang, găng tay và áo choàng khi tiếp xúc với người bệnh.
• Nếu làm trong môi trường chế biến chăn nuôi, máy cắt thịt và bộ xử lý nên đeo găng tay và thường xuyên khử trùng dao.
• Chỉ sử dụng các sản phẩm sữa đã qua tiệt trùng.
• Kiểm tra bệnh melioidosis nếu bạn chuẩn bị bắt đầu điều trị ức chế miễn dịch.

Tổng kết

Ngay cả với các phương pháp điều trị bằng kháng sinh thế hệ IV hoặc mới hơn, một số lượng đáng kể người vẫn chết vì bệnh melioidosis mỗi năm, đặc biệt là do nhiễm trùng huyết và các biến chứng của nó.

Tỷ lệ tử vong cao hơn ở những khu vực có điều kiện  chăm sóc y tế thấp kém. Những người đi du lịch đến các khu vực có nguy cơ nên cần có nhận thức được bệnh melioidosis và thực hiện các biện pháp để hạn chế khả năng phơi nhiễm.

Nếu khách du lịch bị viêm phổi hoặc sốc nhiễm trùng khi trở về từ các khu vực nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới, cần thăm khám bác sĩ để xem xét về việc có bị nhiễm melioidosis hay không.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp