U vàng phát ban là gì?
U vàng phát ban là những tổn thương lành tính xuất hiện trên da với thành phần trong u là lipid hoặc axit béo lắng đọng. Chúng có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của một bệnh khác ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa như bệnh tiểu đường.
Nguyên nhân
U vàng phát ban xảy ra do sự lắng đọng lipid trong da. Chúng có thể do tăng triglycerid máu- là một loại lipid trong máu. Một số bệnh hay thói quen xấu cũng có thể gây tăng mỡ máu có khả năng dẫn đến u vàng, bao gồm:
- Béo phì;
- Bệnh tiểu đường;
- Nghiện rượu;
- Suy giáp.
Triệu chứng
U vàng phát ban thường không có triệu chứng nào khác ngoài sự xuất hiện của các tổn thương mụn của bệnh. Tuy nhiên có một số ít kèm ngứa và đau.
Các tổn thương xuất hiện là những mụn nhỏ sáng bóng có kích thước thường từ 1–4 mm.
U vàng phát ban thường xuất hiện ở mông, vai, cánh tay và chân. Tuy nhiên có thể trên khắp cơ thể, bao gồm cả trên mặt và trong miệng.
Điều trị
Để điều trị u vàng phát ban, bác sĩ phải chẩn đoán để điều trị nguyên nhân gây ra bệnh.
Các triệu chứng sẽ giảm bớt hoặc biến mất hoàn toàn sau khi một người được điều trị nguyên nhân.
Thay đổi chế độ ăn uống lành mạnh và tăng cường hoạt động thể chất có thể giúp điều trị u vàng phát ban.
Thay đổi chế độ ăn uống và tập thể dục
- Đảm bảo chế độ ăn uống với rau, salad, ngũ cốc và cá;
- Giảm tiêu thụ chất béo bão hòa như thịt, các sản phẩm từ sữa, dừa;
- Giảm tiêu thụ đường có trong đồ uống có ga, đồ ngọt và bánh ngọt.
Những người bị thừa cân hoặc béo phì cần giảm lượng calo từ từ và tăng cường hoạt động thể chất sẽ giúp giảm các triệu chứng.
Điều trị y khoa
U vàng phát ban đôi khi tự biến mất trong vòng vài tuần với những thay đổi lối sống. Nếu không, bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc, bao gồm những loại sau:
|
Thuốc |
Tác dụng |
|
Statins |
Thuốc làm giảm sản xuất cholesterol ở gan và giảm nhẹ triglycerid. |
|
Fibrates |
Có thể phối hợp statins với fibrates. Thuốc giúp giảm sản xuất triglycerid. |
|
Ezetimibe (Zetia) |
Thuốc giảm cholesterol máu. |
|
Nicotinic acid |
Thuốc giúp giảm cholesterol và triglycerides. |
Nếu xanthomas không tự khỏi hoặc sau khi điều trị thuốc, phẫu thuật có thể là lựa chọn.
Bệnh tiểu đường và u vàng phát ban
Bệnh tiểu đường là bệnh mãn tính ảnh hưởng đến việc sản xuất hoặc ảnh hưởng chức năng của insulin trong cơ thể.
Những người mắc bệnh tiểu đường type 2 không được điều trị sẽ bị giảm hoạt động men lipoprotein lipase - là men đóng một vai trò quan trọng trong việc phá vỡ chất béo trong máu dẫn đến tăng triglyceride máu.
Nếu nồng độ triglycerid trong huyết thanh đủ cao sẽ gây ra u vàng phát ban.
Do đó, những người mắc bệnh tiểu đường có nguy cơ cao bị u vàng phát ban.
Mặc dù u vàng phát ban thường gặp hơn ở những người mắc bệnh tiểu đường type 2 nhưng chúng vẫn có thể gặp ở người mắc bệnh tiểu đường type 1.
Điều quan trọng cần lưu ý là không phải ai bị u vàng phát ban đều mắc bệnh tiểu đường. Tuy nhiên, nếu bệnh xuất hiện đó có thể là dấu hiệu một người đã mắc bệnh tiểu đường.
Chẩn đoán
Bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm để chẩn đoán. Thực hiện sinh thiết da bằng cách dùng kim lấy một mẫu nhỏ của u và gửi đến phòng xét nghiệm.
Bác sĩ cũng chỉ định xét nghiệm máu và xét nghiệm nước tiểu cũng như chụp X-quang để xem có thể chẩn đoán nguyên nhân gây ra u vàng phát ban.
Mục đích các yêu cầu các xét nghiệm này là để tìm các bệnh lý tiềm ẩn có thể gây ra biến chứng nếu không được điều trị.
Các biến chứng
Tổn thương da thường tự khỏi mà không cần can thiệp trong vòng vài tuần sau khi xuất hiện. Tuy nhiên các tổn thương này có thể ẩn chứa một bệnh lý nội khoa nặng nề.
Một trong những biến chứng là bị viêm tụy do tăng triglycerid máu.
Nếu bệnh do tiểu đường thì cần được khám và lên kế hoạch điều trị vì nếu không có phương pháp điều trị chính xác thì người bệnh có thể gặp các biến chứng do bệnh tiểu đường. Bệnh tiểu đường không được điều trị có thể gây tử vong.
Khi nào cần đi khám bệnh
Mọi người nên đi khám nếu nhận thấy sự xuất hiện của các tổn thương giống như u vàng phát ban.
Mặc dù các tổn thương là vô hại nhưng chúng cho thấy tình trạng tăng triglycerid máu - là dấu hiệu cảnh báo của một bệnh nội khoa khác như bệnh tiểu đường.
Bác sĩ sẽ khám bệnh và chẩn đoán nguyên nhân cũng như đưa ra kế hoạch điều trị giúp quản lý và kiểm soát tình trạng bệnh.
Tóm lược
U vàng phát ban là những tổn thương nhỏ xuất hiện trên da cơ thể do các axit béo tự lắng đọng. Một số người có thể bị ngứa và đau. U vàng phát ban sẽ hết khi được điều trị đúng cách.
Có mối liên hệ giữa bệnh với cả bệnh tiểu đường type 1 và type 2 do sự gia tăng nồng độ chất béo trong máu. Các bác sĩ sẽ chẩn đoán và điều trị theo nguyên nhân gây bệnh. Thay đổi chế độ ăn uống giúp điều trị u vàng phát ban.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
