Cachexia là một tình trạng gây sụt cân cực kỳ nghiêm trọng và hao mòn cơ bắp. Đây là triệu chứng của nhiều bệnh mãn tính như ung thư, suy thận mãn tính, HIV và bệnh đa xơ cứng.
Cachexia chủ yếu ảnh hưởng đến những người ở giai đoạn cuối của các bệnh nói trên.
Các chuyên gia định nghĩa suy mòn là “hội chứng đa yếu tố đặc trưng bởi sự suy giảm liên tục của khối lượng cơ xương (có hoặc không mất khối lượng mỡ) mà không thể hồi phục hoàn toàn bằng hỗ trợ dinh dưỡng thông thường và dẫn đến suy giảm chức năng tiến triển. "
Căn bệnh này gây sụt cân không kiểm soát, gầy mòn cơ bắp và thường là giảm lượng mỡ trong cơ thể, mất cơ xương có thể dẫn đến suy nhược cơ thể.
Nguyên nhân
Cachexia là một hội chứng phức tạp. Nguyên nhân chính xác gây ra tình trạng này có thể khác nhau tùy thuộc vào sinh lý và tình trạng mắc phải. Tuy nhiên, một số yếu tố tác động cơ bản vẫn đồng nhất thông qua các chẩn đoán khác nhau bao gồm:
- Tăng tỷ lệ trao đổi chất và tiêu hao năng lượng
- Giảm lượng chất dinh dưỡng dung nạp
- Tăng phân hủy cơ
- Ngăn cản sự phát triển của cơ bắp.
Các yếu tố nguy cơ
Cachexia thường xảy ra ở giai đoạn cuối của các tình trạng nghiêm trọng. Nếu có một trong các tình trạng sau đây nên nói chuyện với bác sĩ về các bước cần thực hiện để ngăn chặn sự phát triển của chứng suy mòn và cách có thể được quản lý nếu tình trạng này phát triển:
- Ung thư
- Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD)
- Suy thận mạn tính
- Suy tim sung huyết
- Bệnh Crohn
- Bệnh xơ nang
- HIV
- Viêm khớp dạng thấp.
Triệu chứng
Các triệu chứng của suy mòn bao gồm:
Sụt cân không kiểm soát: Người bệnh có thể sụt cân mặc dù được bổ sung đầy đủ dinh dưỡng hoặc một số lượng calo cao.
Suy mòn cơ: Đây là triệu chứng đặc trưng của suy mòn. Tuy nhiên, mặc dù mất cơ liên tục, không phải tất cả những người mắc phải đều suy dinh dưỡng. Ví dụ, một người thừa cân trước khi phát triển suy mòn có thể có kích thước trung bình mặc dù đã mất khối lượng đáng kể.
Chán ăn: Một người bị suy mòn có thể giảm hoặc mất ham muốn ăn uống.
Giảm khả năng hoạt động: Một người có thể gặp các triệu chứng khó chịu, mệt mỏi và mức năng lượng thấp. Điều này có thể bao gồm cảm giác khó chịu chung, cực kỳ mệt mỏi hoặc thiếu động lực.
Sưng hoặc phù nề: Lượng protein thấp trong máu có thể khiến chất lỏng thẩm thấu vào mô, gây sưng tấy.
Vì đôi khi khó nhận ra tình trạng suy mòn, các bác sĩ sử dụng nhiều tiêu chí khác nhau để chẩn đoán. Trong hệ thống chung nhất, người đó phải đáp ứng hai tiêu chí. Một là không chủ ý giảm hơn 5% về trọng lượng cơ thể trên 6-12 tháng. Tiêu chí thứ hai là chỉ số khối cơ thể (BMI) dưới 20 ở người dưới 65 tuổi hoặc BMI dưới 22 ở người trên 65 tuổi.
Các biến chứng
Suy giảm chất béo và cơ bắp trong tình trạng suy mòn là nghiêm trọng và có khả năng làm tăng tỷ lệ mắc bệnh. Suy giảm chất béo là một yếu tố quan trọng trong khoảng 1/5 số trường hợp tử vong do ung thư.
Các biến chứng của suy mòn bao gồm:
- Giảm chất lượng cuộc sống và mất khả năng sống độc lập
- Phản ứng kém với các phương pháp điều trị
- Giảm khả năng miễn dịch
- Các triệu chứng tiến triển của bệnh mãn tính đang mắc phải
- Giảm tuổi thọ do bệnh lý nền.
Điều trị
Điều trị suy mòn thường sẽ phụ thuộc vào tình trạng cơ bản liên quan.
Vì nhiều yếu tố góp phần vào nguyên nhân gây ra tình trạng này, bệnh nhân sẽ cần có một kế hoạch điều trị toàn diện. Do tính chất phức tạp của chứng suy mòn, việc chỉ cần bổ sung calo thường sẽ không đủ để ngăn chặn việc giảm cân, giảm cơ.
Một đánh giá năm 2019 đề xuất rằng các chuyên gia y tế nên cân nhắc nhiều hơn đến các yếu tố hành vi và tâm lý khi đánh giá và điều trị tình trạng suy mòn.
Một số bước được khuyến nghị để hỗ trợ một người bị suy mòn bao gồm:
Tập trung vào các vấn đề tinh thần của việc ăn uống: Mọi người có được niềm vui khi ngồi cùng nhau trong bữa ăn ngay cả khi họ không có tâm trạng để ăn. Nhấn mạnh tầm quan trọng này đối với việc ăn uống thay vì lượng thức ăn có thể giúp bệnh nhân có được mối quan hệ tình cảm và tâm lý của họ để ăn.
Ăn nhiều bữa nhỏ thường xuyên: Những người mắc chứng suy nhược có xu hướng chịu ăn các bữa ăn nhiều calorie thành nhiều phần nhỏ trong ngày hơn là ba bữa ăn cố định. Ngoài ra, đồ uống bổ sung dinh dưỡng có sẵn để tăng lượng calo giữa các bữa ăn nhỏ.
Hỗ trợ tinh thần: Gia đình của người bị suy mòn nên hiểu rằng, khi một bệnh tiềm ẩn tiến triển đến giai đoạn cuối, người ta đôi khi sẽ không muốn ăn. Khi đến giai đoạn này, bạn bè và gia đình không nên ép người bị suy mòn. Tình trạng suy giảm cơ bắp và giảm cân sẽ tiếp tục cho dù một người mắc bệnh này có ăn hay không.
Sử dụng chất kích thích thèm ăn: Các loại thuốc có thể hỗ trợ cảm giác thèm ăn trong một số tình trạng và bệnh nhất định. Tuy nhiên, ăn nhiều hơn sẽ không ngăn chặn sự tiến triển của các triệu chứng hoặc cải thiện tình trạng suy nhược cơ. Cảm giác thèm ăn tăng lên có thể giúp một người tham gia vào gia đình và các bữa ăn xã hội và cảm thấy ít bị cô lập hơn một chút, điều này có lợi cho sức khỏe tinh thần.
Khuyến khích tập thể dục nhẹ: Miễn là người đó có thể chịu đựng được, tập thể dục có thể giúp xây dựng khối lượng cơ. Tuy nhiên, không có bằng chứng về hiệu quả của tập thể dục như một biện pháp chống lại chứng suy mòn.
Phòng ngừa
Cachexia thường là hậu quả của một tình trạng bệnh lý tiềm ẩn, do đó, trọng tâm để phòng ngừa nằm ở việc giữ cho tình trạng mãn tính tiềm ẩn ở mức thấp.
Một số bệnh lý, chẳng hạn như COPD hoặc HIV, có thể phòng ngừa được. Tuy nhiên, các bệnh lý khác gây suy mòn phần lớn không thể tránh khỏi, chẳng hạn như ung thư, viêm khớp dạng thấp và bệnh Crohn.
Một lối sống tích cực với dinh dưỡng cân bằng có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh mãn tính dẫn đến suy mòn.
Hội chứng chán ăn-suy mòn do ung thư là gì?
Những người bị ung thư đôi khi gặp phải tình trạng được gọi là hội chứng chán ăn - suy mòn do ung thư (CACS). Đây là chứng suy mòn, nhưng với chứng chán ăn là một phần của hội chứng. Giống như chứng suy mòn, việc tăng lượng calo đơn lẻ không thể đảo ngược các vấn đề nghiêm trọng mà CACS gây ra.
Các đặc điểm của CACS bao gồm:
- Suy mòn cơ bắp
- Sụt cân
- Ăn mất ngon
- Suy nhược nghiêm trọng hoặc mất sức kèm theo mức năng lượng thấp / mệt mỏi
- Phản ứng kém với hóa trị với các tác dụng phụ gia tăng.
Theo một đánh giá năm 2015 do tính chất phức tạp của CACS, một kế hoạch điều trị phù hợp với nhiều yếu tố kết hợp có thể mang lại kết quả thuận lợi hơn.
Tóm lược
Cachexia là một tình trạng thường không thể phục hồi, xảy ra trong giai đoạn cuối của các bệnh nghiêm trọng, bao gồm cả ung thư và HIV. Tình trạng này gây ra tình trạng sụt cân nghiêm trọng, không kiểm soát và hao mòn cơ bắp.
Tiếp cận điều trị kết hợp nhiều liệu pháp có thể hữu ích. Tuy nhiên, cách tốt nhất để ngăn ngừa suy mòn là giảm nguy cơ mắc các bệnh lý mạn tính có thể dẫn đến tình trạng này.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
