Một số khái niệm cơ bản
Dị ứng với sữa bò (đạm sữa bò) tức là phản ứng miễn dịch (dị ứng) với các đạm (protein) có trong sữa bò. Không phải là với “đạm bò” (beef). Chỉ 10-20% trẻ dị ứng sữa bò có kèm theo dị ứng đạm thịt bò.Kkhông phải là hiện tượng không dung nạp lactose. Bất dung nạp lactose không phải là do phản ứng miễn dịch. Biểu hiện đa dạng từ phản ứng chậm đến phản ứng nhanh sau tiếp xúc. Đây là loại dị ứng thức ăn hay gặp nhất ở trẻ dưới 2 tuổi. Đa số sẽ dần dần hết khi lớn lên.
Cơ chế dị ứng đạm sữa bò
Phản ứng mẫn cảm trực tiếp hoặc qua trung gian với các dị nguyên (vật thể lạ với cơ thể) (là bất cứ loại protein nào có trong sữa bò). Sữa bò chứa 80% là casein, 20% là whey.
Một số loại đạm trong sữa sẽ giảm tính dị ứng nếu nấu qua nhiệt độ cao hoặc lên men, vì thế ăn bánh bông lan (có sữa) hoặc sữa chua nhiều bé không dị ứng. Nhưng cái đó là hên xui, trẻ dị ứng sữa thường dị ứng cùng lúc vài loại đạm trong sữa - mà ta không biết được.
Biểu hiện của dị ứng sữa bò
Hay gặp trong giai đoạn vài tháng đầu đời, sau vài ngày hoặc vài tuần cho ăn với SCT từ sữa bò. Trẻ bú mẹ cũng có thể bị - nếu mẹ uống sữa bò đủ nhiều để đạm sữa bò qua sữa mẹ đủ lượng gây dị ứng (nhớ là sữa bò, chứ không phải thịt bò nha ).
Phản ứng sớm: ngay sau ăn hoặc chỉ 1-2 giờ sau ăn. Triệu chứng có thể biến đổi từ nhẹ (mẩn đỏ quanh miệng) đến nặng (giống như sốc thuốc).
Phản ứng chậm: biểu hiện từ 2 giờ sau ăn. Có thể là kiểu viêm ruột do đạm thức ăn (nôn và tiêu chảy dữ dội sau ăn 2 - 4 giờ, kéo dài dai dẳng thì nôn - tiêu chảy - chậm lớn) hoặc đi ngoài phân máu, nhầy ở trẻ khoảng 6 tháng nhìn khoẻ mạnh (không ốm sốt gì). Ngoài ra còn có thể là khóc dạ đề, táo bón, trào ngược... Rất đa dạng!
Hỗn hợp: hay gặp kèm viêm da cơ địa, trào ngược dạ dày thực quản...
Bệnh sẽ dần qua khi lớn lên
Đa phần sẽ dung nạp khi lớn dần tầm 3 tuổi. Trẻ có phản ứng “sớm” sẽ dung nạp chậm hơn trẻ có phản ứng “chậm”.
Cơ địa dị ứng (viêm da cơ địa, viêm mũi dị ứng) thì sẽ lâu dung nạp hơn.
Chẩn đoán
Tư vấn với bác sĩ chuyên khoa, để:
- Khai thác diễn biến các đợt.
- Điều chỉnh chế độ ăn thử (đổi sang sữa mẹ hoàn toàn hoặc sữa thuỷ phân, mẹ giảm sữa bò trong khẩu phần ăn - không phải là giảm thịt bò). Tìm sản phẩm thay thế cho sữa bò.
Tuỳ trường hợp có thể thực hiện thêm:
- Test lẩy da dị nguyên với sữa bò.
- Xét nghiệm máu tìm đáp ứng mẫn cảm đặc hiệu với sữa bò.
- Test ăn thử có bác sĩ giám sát.
Điều trị thế nào?
- Tránh sữa bò (dù sữa bò có ở mọi món ăn). Nếu đã được chẩn đoán dị ứng sữa bò, trẻ cần chuyển sang sữa thuỷ phân hoặc sữa dê, tránh các sản phẩm có sữa; mẹ cho con bú cũng cần tránh sữa và các sản phẩm từ sữa bò.
- Đảm bảo nguồn thay thế sữa bò.
- Xử trí khi dị ứng: tuỳ nặng nhẹ, do bác sĩ tư vấn và hướng dẫn.
- Theo dõi dung nạp khi lớn dần: đa số trẻ sẽ dung nạp khi lớn, vì thế cần đánh giá định kì bằng test lẩy da, test ăn thử - với chuyên gia dị ứng. Khi các test âm tính, con có thể được cho ăn thử và ăn thật trở lại.
Tóm tắt
- Dị ứng sữa bò khác với dị ứng đạm bò.
- Là dị ứng thức ăn hay gặp ở trẻ nhỏ.
- Biểu hiện triệu chứng phong phú.
- Sẽ dung nạp dần khi lớn lên.
- Tránh sữa bò nhưng vẫn cần lựa chọn thay thế (sữa dê, sữa thuỷ phân).
- Cần khám chuyên khoa và theo dõi cẩn thận. Không tự đoán và thay sữa bừa bãi - sẽ làm con thiếu hụt nguồn dinh dưỡng.
Xem thêm: Viêm mũi và viêm mũi dị ứng ở trẻ em
Tìm hiểu: Cách trị ho khan ở trẻ em
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
