✴️ [Tổng quan] bệnh tay chân miệng ở trẻ em – những thông tin quan trọng cần lưu ý

Bệnh tay chân miệng là gì?

Tay chân miệng (HFMD- Hand, foot and mouth disease) là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus gây ra với biểu hiện đặc trưng là sốt, đau họng, tổn thương niêm mạc miệng và da chủ yếu ở dạng phỏng nước. Các nốt phỏng nước này xuất hiện tập trung ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và bên trong miệng của trẻ, đầu gối và mông.

Hầu hết các ca bệnh tay chân miệng đều diễn biến nhẹ. Tuy nhiên nhiều trường hợp, bệnh diễn biến nhanh, nặng, chỉ nửa ngày đã chuyển sang cấp độ nặng hơn, làm tăng nguy cơ suy hô hấp và biến chứng. Chính vì vậy, cha mẹ cần đặc biệt lưu ý khi trẻ mắc bệnh.

Nguyên nhân gây bệnh tay chân miệng ở trẻ em

Thủ phạm gây bệnh tay chân miệng ở trẻ là nhóm virus đường ruột, điển hình là virus Coxsackievirus A16 (nhóm A16) và Enterovirus 71 (EV71). Trong đó, virus Coxsackievirus A16 là loại thường gặp nhất với các triệu chứng ở thể nhẹ, ít biến chứng và thường tự khỏi. Còn virus Enterovirus 71 gây bệnh nặng hơn, biến chứng nguy hiểm hơn, thậm chí có thể gây tử vong.

Thủ phạm gây bệnh tay chân miệng ở trẻ là nhóm virus đường ruột, điển hình là virus Coxsackievirus A16

Virus bệnh tay chân miệng có hình cầu, đường kính từ 27 – 30nm. Sau khi xâm nhập vào cơ thể, chúng trú ngụ chủ yếu tại niêm mạc má hoặc niêm mạc ruột rồi di chuyển đến các hạch bạch huyết xung quanh, xâm nhập vào máu gây nhiễm trùng máu. Điểm dừng cuối cùng của virus là niêm mạc miệng và da.

Đối tượng nào dễ mắc tay chân miệng? Thời điểm bùng phát bệnh khi nào?

Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi là đối tượng có nguy cơ mắc bệnh tay chân miệng cao nhất bởi lúc này hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Trẻ lớn hơn và người lớn cũng có nguy cơ mắc nhưng tỷ lệ thấp hơn.

Ở vùng ôn đới, bệnh tay chân miệng xảy ra nhiều nhất là vào mùa hè và đầu mùa thu. Riêng những quốc gia thuộc vùng nhiệt đới, bệnh có thể xảy ra quanh năm. Trẻ nhỏ thường xuyên đến những nơi công cộng sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Dấu hiệu bệnh tay chân miệng ở trẻ

Về lâm sàng, dấu hiệu đặc trưng của bệnh tay chân miệng được nhận biết qua 4 giai đoạn:

– Giai đoạn ủ bệnh: Từ 3 – 7 ngày, lúc này trẻ chưa có các triệu chứng cụ thể.

– Giai đoạn khởi phát: Từ 1-2 ngày với các triệu chứng như sốt nhẹ, mệt mỏi, đau họng, biếng ăn, tiêu chảy.

Vết loét đỏ hay phỏng nước đường kính 2-3mm ở niêm mạc miệng, lợi, lưỡi, lòng bàn tay, bàn chân của trẻ

– Giai đoạn toàn phát: Kéo dài 3 – 10 ngày, với các triệu chứng điển hình như:

+ Loét miệng: Vết loét đỏ hay phỏng nước đường kính 2-3mm ở niêm mạc miệng, lợi, lưỡi…

+ Phát ban dạng phỏng nước: Biểu hiện rõ nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ em. Ban đầu, nốt ban hồng có đường kính vài milimet, nổi trên bề mặt da ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, miệng, mông và trở thành bóng nước. Bóng nước này chứa dịch và có thể vỡ ra khiến trẻ đau đớn. Bóng nước sau khi vỡ có thể để lại vết thâm, nhưng rất hiếm khi loét hay bội nhiễm.

+ Trẻ có thể sốt nhẹ, nôn.

-Giai đoạn lui bệnh: Thường từ 3-5 ngày sau, trẻ hồi phục hoàn toàn nếu không có biến chứng.

Khi nào cần đưa trẻ tới bệnh viện?

Nếu trẻ mắc tay chân miệng có nhứng triệu chứng sau thì cha mẹ cần đưa con tới bệnh viện ngay lập tức để được điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm:

– Sốt cao liên tục trên 39 độ, không hạ 

– Giật mình, hốt hoảng, thất thần

– Run chi

– Yếu chi

Trẻ sốt cao liên tục 39 độ C, không hạ cần được đưa tới bệnh bệnh nhanh chóng

– Trẻ đi đứng loạng choạng

– Trẻ đảo mắt bất thường

– Nôn ói nhiều

– Trẻ quấy khóc nhiều, dỗ không nín

– Co giật

– Thở mệt

Bệnh tay chân miệng có lây không? Lây qua đường nào?

Bệnh tay chân miệng có khả năng lây lan nhanh qua đường tiêu hóa và hô hấp qua các con đường:

– Dịch tiết mũi hoặc họng (nước bọt, nước mũi, đờm…)

– Chất lỏng bên trong mụn nước

– Các giọt hô hấp bắn vào không khí sau khi ho hay hắt hơi

– Chất thải từ cơ thể người bệnh

– Tiếp xúc với các vật dụng bị nhiễm virus từ người bệnh như đồ chơi, tay nắm cửa… rồi đưa lên mắt, mũi, miệng.

Người bệnh có khả năng lây lan virus mạnh nhất là ở tuần đầu tiên khi nhiễm bệnh. Tuy nhiên, virus vẫn còn tồn tại trong cơ thể nhiều tuần, ngay cả sau khi các triệu chứng đã hết. Điều này đồng nghĩa với việc virus vẫn có khả năng lây cho mọi người xung quanh.

Do tính chất lây truyền nhanh nên bệnh tay chân miệng rất dễ bùng phát thành dịch lớn. Chính vì vậy, khi trẻ mắc bệnh, nếu không có biện pháp phòng tránh và điều trị kịp thời, thì những trẻ xung quanh có nguy cơ bị lây nhiễm rất cao.

Biến chứng nguy hiểm của bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng thường tự khỏi, tuy nhiên trong một số trường hợp có thể gây ra những biến chứng vô cùng nguy hiểm.

– Ảnh hưởng đến việc ăn uống của trẻ: Bệnh gây ra các vết lở, loét trong miệng và cổ họng khiến việc nuốt gặp khó khăn và đau đớn, do đó trẻ thường lười ăn, uống…

Bệnh tay chân miệng khiến ảnh hưởng đến việc ăn uống của trẻ

– Biến chứng về thần kinh:

+ Viêm màng não do virus: Đây là tình trạng nhiễm trùng và viêm ở màng não và dịch não tủy (bao quanh não cùng tủy sống).

+ Viêm não: Tình trạng này rất nghiêm trọng và có khả năng đe dọa đến tính mạng, do virus gây ra viêm ở não.

+ Liệt chi: người bệnh yếu, liệt mềm một hoặc nhiều chi.

– Biến chứng hô hấp tuần hoàn như: Tổn thương cơ tim, suy tim, trụy tim mạch, phù phổi cấp và có thể khiến bệnh nhi tử vong nhanh chóng.

Trẻ bị tay chân miệng rồi có bị lại nữa không?

Trẻ đã mắc tay chân miệng vẫn có nguy cơ tái nhiễm. Mỗi lần nhiễm bệnh, cơ thể trẻ chỉ tạo ra kháng thể đặc hiệu với một loại virus nhất định, do đó vẫn có thể mắc bệnh lần nữa nếu nhiễm virus khác thuộc nhóm Enterovirus. Đặc biệt, trẻ bị suy giảm miễn dịch như suy dinh dưỡng, trẻ nhiễm HIV… có nguy cơ tái nhiễm tay chân miệng cao hơn.

Chẩn đoán bệnh tay chân miệng

– Chẩn đoán lâm sàng: Dựa vào triệu chứng lâm sàng và dịch tễ học

+ Yếu tố dịch tễ: Độ tuổi, mùa, vùng lưu hành bệnh, số trẻ mắc bệnh trong cùng một thời gian.

+ Lâm sàng: Phỏng nước điển hình ở miệng, lòng bàn tay, lòng bàn chân, gối, mông, kèm sốt hoặc không.

– Chẩn đoán xác định: Bác sĩ sẽ lấy mẫu trong cổ họng hoặc lấy mẫu phân để xét nghiệm.

Bác sĩ sẽ phân biệt bệnh tay chân miệng với các bệnh do virus gây ra khác bằng cách đánh giá các yếu tố sau:

+ Độ tuổi bệnh nhân

+ Các dấu hiệu và triệu chứng đặc trưng

+ Hình dạng các vùng phát ban hoặc vết loét.

Điều trị tay chân miệng ở trẻ

Bệnh chân tay miệng ở trẻ em do virus gây ra nên không có thuốc điều trị đặc hiệu mà chủ yếu là điều trị triệu chứng:

– Hạ sốt: Trẻ sốt cao từ 38,5 độ C trở lên, cho trẻ sử dụng thuốc hạ sốt acetaminophen (paracetamol)

– Bù đủ nước và điện giải cho trẻ (oresol, hydrite)

Đối với trẻ có sốt và loét miệng, cần bổ sung vitamin C từ thực phẩm

– Đối với trẻ có sốt và loét miệng, cần bổ sung vitamin C, kẽm… Điều trị loét miệng, loét họng bằng cách lau sạch miệng trước và sau ăn bằng dung dịch glycerin borat. Các loại gel rơ miệng có tác dụng sát khuẩn và giảm đau giúp trẻ ăn uống dễ dàng hơn

– Khi trẻ xuất hiện triệu chứng não – màng não: Cần dùng thuốc chống co giật và chuyển trẻ ngay tới bệnh viện để điều trị chuyên sâu.

Lưu ý: Bệnh chân tay miệng ở trẻ em là bệnh nhiễm khuẩn do virus đường ruột, nên kháng sinh không có tác dụng trong việc điều trị. Việc lam dụng kháng sinh có thể gây hại cho sức khỏe dẫn tới tình trạng kháng thuốc, khiến việc điều trị bệnh nói chung và chân tay miệng ở trẻ em nói riêng gặp nhiều khó khăn.

Phòng ngừa bệnh tay chân miệng ở trẻ như thế nào?

Tính đến tháng 3/2022 chúng ta vẫn chưa có vắc xin ngừa tay chân miệng, nhưng vẫn có thể chủ động phòng ngừa bệnh bằng những biện pháp sau:

Giữ vệ sinh cá nhân

Giữ vệ sinh cá nhân không chỉ giúp phòng ngừa được bệnh tay chân miệng mà còn nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác. Cả người lớn và cả trẻ em nên rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, nhất là trước khi chế biến thức ăn, trước khi ẵm bồng trẻ, sau khi đi vệ sinh.

Giữ vệ sinh ăn uống

Bữa ăn cần đầy đủ dinh dưỡng. Những vật dụng trong nhà bếp cần được rửa sạch trước khi dùng. Không cho trẻ ăn bốc, mút tay, ngậm đồ chơi, dùng chung khăn ăn, thìa, muỗng với người khác.

Làm sạch đồ chơi, nơi sinh hoạt

Trường học, gia đình cần thường xuyên vệ sinh bề mặt tiếp xúc hàng ngày như bàn ghế, đồ chơi, tay nắm cửa, tay vịn cầu thang, sàn nhà, dụng cụ học tập bằng xà phòng hoặc chất tẩy rửa thông thường.

Cha mẹ cần vệ sinh nhà cửa, các bề mặt vật dụng sạch sẽ nếu trẻ mắc tay chân miệng

Theo dõi và phát hiện sớm

Cha mẹ cần lưu ý theo dõi thường xuyên tình trạng sức khỏe của trẻ để kịp thời phát hiện và điều trị, tránh lây nhiễm cho những trẻ khác.

Cách ly và điều trị kịp thời khi mắc bệnh

Khi trẻ mắc bệnh tay chân miệng, cha mẹ cần cách ly ít nhất 10 ngày kể từ khi bệnh khởi phát, không nên cho trẻ tới lớp hoặc chơi với những trẻ khác. Cần khử khuẩn lớp học, nhà ở, đồ chơi, bề mặt vật dụng… khi phát hiện có trẻ mắc bệnh để tránh lây nhiễm cho mọi người.

Khi bé có những biểu hiện ban đầu của bệnh tay chân miệng, phụ huynh nên đưa trẻ đến cơ sở y tế uy tín khám và điều trị sớm, tránh gây ra những biến chứng nguy hiểm. Là chuyên khoa mũi nhọn của Bệnh viện Hồng Ngọc, khoa Nhi luôn mang lại sự hài lòng khách hàng với những ưu điểm vượt trội về chất lượng dịch vụ:

– Quy tụ đội ngũ y bác sĩ giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm và tận tâm.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp