1. Dịch tễ và nguyên nhân gây viêm phế quản cấp ở trẻ em
1.1. Dịch tễ bệnh viêm phế quản cấp ở trẻ em
Theo thống nhất của Hội Hô hấp Việt Nam và hội Tai Mũi Họng Việt Nam thì viêm phế quản cấp ở trẻ em mùa hè được định nghĩa là tình trạng viêm cấp các phế quản lớn và vừa, tiến triển lành tính. Tổn thương chủ yếu ở các tế bào niêm mạc phế quản, có thể lan rộng đến toàn bộ hệ thống cây phế quản.
Về dịch tễ viêm phế quản cấp ở trẻ em hay gặp ở lứa tuổi lớn trên 5 tuổi. Trẻ nhỏ thường không phân biệt chính xác được viêm phế quản cấp với viêm phế quản phổi, viêm tiểu phế quản, nhất là những trẻ nhỏ hơn 2 tuổi.
1.2. Nguyên nhân gây bệnh viêm phế quản cấp ở trẻ em
Nguyên nhân thường gặp gây bệnh viêm phế quản cấp ở trẻ em là virus. Trong đó chủ yếu là virus hợp bào hô hấp(RSV), cúm và á cúm, Rhinovirus, Adenovirus…
Bệnh viêm phế quản cấp ở trẻ em (Ảnh: Internet)
Vi khuẩn gây viêm phế quản cũng giống như tác nhân gây viêm phổi cộng đồng bao gồm tác nhân điển hình và tác nhân không điển hình, đặc biệt nhóm vi khuẩn không điển hình chiếm vai trò quan trọng trong nguyên nhân hay gặp của viêm phế quản cấp ở trẻ em nhất là trẻ >5 tuổi.
Một số loại nấm và ký sinh trùng cũng có thể gây viêm phế quản.
2. Triệu chứng viêm phế quản cấp ở trẻ em
Lâm sàng của bệnh chia thành hai gồm giai đoạn khởi phát và giai đoạn toàn phát.
– Giai đoạn khởi phát trẻ có những biểu hiện như sau:
- Trẻ ho khan, ho dữ dội từng cơn kèm khàn tiếng nhẹ.
- Người mệt mỏi, đau tức ngực hoặc nóng rát sau xương ức.
- Sốt tăng dần, có thể sốt cao 39- 39,5 độ C.
– Giai đoạn toàn phát:
- Trẻ ho nhiều hơn, bắt đầu có đờm, đờm có thể có màu xanh hoặc vàng nhầy.
- Tổng trạng suy sụp, kém ăn.
- Sốt có thể tiếp tục cao.
- Nghe phổi phát hiện ran ẩn to hạt, ran ngáy, ran rít.
Các kết quả cận lâm sàng
- Trên hình ảnh cận lâm sàng thì có thể thấy trên X Quang phổi hội chứng phế quản, hình ảnh nốt hoặc đám mờ hoặc phim phổi bình thường.
- Xét nghiệm máu thường quy cho thấy bạch cầu tăng trong đó đa nhân trung tính chiếm ưu thế. Nồng độ CRP tăng hoặc không tăng, phụ thuộc tác nhân gây bệnh.
- Các xét nghiệm vi sinh có thể tìm thấy nguyên nhân gây bệnh trong đờm, dịch mũi họng, dịch rửa phế quản.
Bệnh có thể gây nhầm lẫn nên cần chẩn đoán phân biệt với bệnh hen phế quản, viêm phổi, đợt cấp của giãn phế quản, lao…
3. Điều trị viêm phế quản cấp ở trẻ em
3.1. Nguyên tắc điều trị
Trước hết ngay khi phát hiện trẻ bị viêm phế quản, cha mẹ cần giữ ấm cho trẻ và đưa trẻ tới các trung tâm y tế để được tư vấn chữa bệnh.
Điều trị cần điều trị nguyên nhân cũng như triệu chứng của bệnh.
- Nếu nguyên nhân gây bệnh có bằng chứng là vi khuẩn thì có thể dùng kháng sinh. Các căn nguyên khác như nấm và kí sinh trùng thì dùng thuốc theo từng nguyên nhân.
- Nếu viêm phế quản cấp do virus thì điều trị triệu chứng, không cần dùng kháng sinh.
- Điều trị các triệu chứng của bệnh như sốt cao dùng hạ sốt, ho nhiều gây mất ngủ, đau ngực nhiều có thể dùng các loại thuốc ho long đàm, kháng histamin, thuốc giãn phế quản.
3.2. Chăm sóc trẻ bị viêm phế quản cấp
Giữ ấm cơ thể cho trẻ
- Khi nhận ra dấu hiệu trẻ bị viêm phế quản, các mẹ nên giữ ấm cho trẻ, đặc biệt là vùng họng.
- Hạn chế cho trẻ uống nước lạnh và thay vào đó là nước ấm thật nhiều, bởi điều này sẽ tránh cho trẻ bị tắc sung huyết, đồng thời giúp làm sạch đờm nhớt ở phế quản giúp trẻ đỡ đau rát và cũng dễ thở hơn.
Không tự ý cho trẻ uống thuốc ho
Phụ huynh không nên tự ý cho uống thuốc chống ho khi thấy con mình ho quá nhiều. Nếu ho giúp bé tống hết đờm ra ngoài, thì hoàn toàn lại là việc rất hữu ích, nó sẽ giúp bé mau chóng bình phục hơn.
Nếu trẻ bị nặng và không có phản xạ ho, các mẹ nên cho trẻ đến gặp bác sỹ để có thể điều trị viêm phế quản ở trẻ em đúng cách và hút đờm ra ngoài.
Chăm sóc khi bé bị sốt
- Khi bé sốt nhẹ chỉ cần uống nhiều nước, mặc đồ thoáng mát, rút mồ hôi.
- Không nên ủ kín bé hoặc mặc đồ có nhiều chất liệu tổng hợp.
- Nếu bé sốt cao trên 38 độ thì có thể cho bé uống acetaminophen hay ibuprofen để giúp bé hạ sốt và giảm đau.
- Ngay khi trẻ bị cảm lạnh hay bắt đầu ho sổ mũi, thì cũng nên điều trị dứt điểm ngay, để tránh các biến chứng về sau. Trong trường hợp bé có biểu hiện thở mệt, hay thở nhanh, da tái hoặc không ăn uống, nôn tất cả thì bạn nên đưa bé tới bệnh viện ngay trước khi quá muộn vì khi đó bé đang gặp nguy hiểm.
Giữ gìn môi trường xung quanh sạch sẽ
Luôn luôn giữ gìn môi trường xung quanh thật sạch sẽ, đặc biệt là khi trẻ bị viêm phế quản. Tránh bụi bẩn, virus, khói thuốc, cần có những biện pháp đeo khẩu trang và che kín khi đưa trẻ ra ngoài, nhất là khi trời lạnh và có sương.
Không khí trong nhà phải sạch sẽ, không bụi bẩn và không khói thuốc sẽ tránh cho bé cảm giác khó chịu, đề phòng viêm nhiễm đường hô hấp
4. Phòng tránh viêm phế quản cấp ở trẻ em
- Phòng bệnh bằng cách giữ gìn vệ sinh răng miệng, mũi họng cho trẻ.
- Đảm bảo cho trẻ ăn đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết
- Tránh các khu vực ô nhiễm môi trường, tránh ẩm mốc.
- Đeo khẩu trang khi di chuyển giữa đám đông, khi tiếp xúc với người bệnh hoặc khi bản thân bị bệnh.
- Tiêm chủng vắc xin đầy đủ theo lịch tiêm chủng mở rộng và thêm vắc xin phế cầu, vắc xin cúm.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
