ĐẠI CƯƠNG
Lún sọ được xác định khi bản ngoài xương sọ bị vỡ nằm dưới bản trong xương sọ bình thường ở xung quanh, là tổn thương hay gặp của chấn thương sọ não và cần được xử trí cấp cứu ngoại khoa. Lún sọ có thể gặp ở bất kỳ vị trí nào trên xương sọ như vùng đỉnh, trán, chẩm và thái dương hay vùng nền sọ, đặc biệt lún sọ ở vùng xoang tĩnh mạch. Nguyên nhân thường gặp nhất là do tai nạn giao thông, tai nạn sinh hoạt….Điều trị có thể bảo tồn hoặc phẫu thuật.
CHỈ ĐỊNH PHẪU THUẬT
Phẫu thuật khi xương vỡ lún lớn hơn chiều dày của bản sọ từ 5 mm đến 1 cm và không có các tiêu chuẩn của điều trị bảo tồn.
Lún sọ kín ở trẻ em mà chụp cắt lớp vi tính gợi ý có rách màng cứng thì cần phải chỉ định mổ để tránh trường hợp vỡ xương tiến triển.
CHỐNG CHỈ ĐỊNH (ĐIỀU TRỊ BẢO TỒN)
Không phẫu thuật gặm, nâng xương lún nếu:
Không có bằng chứng (trên lâm sàng và phim chụp cắt lớp vi tính) của rách màng cứng: chảy dịch não tủy, khí nội sọ…
Không có máu tụ lớn trong sọ.
Diện lún nhỏ hơn 1 cm.
Không liên quan đến xoang trán.
Vết thương sạch ít nguy cơ nhiễm trùng, xa vị trí lún xương.
Không ảnh hưởng đến thẩm mỹ.
Tình trạng người bệnh quá nặng: sốc đa chấn thương, mất máu quá nhiều…
CHUẨN BỊ
Người thực hiện:
Phẫu thuật viên thần kinh
Hai phụ mổ
Kíp gây mê: Bác sĩ gây mê, KTV phụ gây mê, nhân viên trợ giúp
Kíp dụng cụ: Dụng cụ viên, chạy ngoài
Người bệnh:
Được chẩn đoán bệnh, xét nghiệm sinh học, đánh giá toàn trạng bệnh phối hợp và được điều trị, nuôi dưỡng, cân bằng đủ đảm bảo cho cuộc phẫu thuật dự kiến
Người bệnh và gia đình được giải thích rõ trước mổ về tình trạng bệnh và tình trạng chung, về những khả năng phẫu thuật sẽ thực hiện, về những tai biến, biến chứng, di chứng có thể gặp do bệnh, do phẫu thuật, do gây mê, tê, giảm đau, do cơ địa của người bệnh.
Người bệnh được vệ sinh, gội đầu, tắm rửa sạch. Tóc có thể cạo hoặc không, nhịn ăn uống trước mổ ít nhất 6h.
Phương tiện
Bộ dụng cụ đại phẫu, một số dụng cụ chuyên về phẫu thuật thần kinh, thuốc, dịch truyền…
Dự kiến thời gian phẫu thuật: 90 phút
CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
Tư thế:
Tùy theo thương tổn lựa chọn tư thế thích hợp
Vô cảm: gây mê nội khí quản
Kỹ thuật
Bước 1: Người bệnh gây mê toàn thân, thường nội khí quản
Bước 2: Xác định đường rạch da: theo vết thương hay hình chữ U bao quanh diện lún xương.
Bước 3: Xử lý tổn thương.
Sát khuẩn trải toan.
Bóc tách tổ chức dưới da, bộc lộ vùng xương vỡ lún, chú ý bản trong bao giờ cũng lún rộng hơn bản ngoài, Nâng xương vỡ lún, cố gắng bảo tồn màng não. Các dị vật phải lấy bỏ
Nếu màng não rách phải vá kín phục hồi lại tối đa.
Mảnh xương rời ra phải được làm sạch và đặt lại, trừ trường hợp xương vỡ vụn làm nhiều mảnh.
Khâu treo màng cứng, đặt một dẫn lưu ngoài màng cứng. Cầm máu tốt để tránh tụ dịch, máu ngoài màng cứng.
Bước 4: Đóng vết mổ 02 lớp (bắt buộc), có thể kèm dẫn lưu
Một số thể đặc biệt:
Lún sọ kiểu bóng bàn: Thường gặp ở trẻ em dưới 1 tuổi. Nếu lún ít thì chỉ định mổ còn tùy thuộc vào xác định có rách màng cứng hay tụ máu lớn kèm theo hay không. Nếu lún nhiều thì cần phải có can thiệp ngoại khoa bằng phẫu thuật hay thủ thuật: khoan 1 lỗ cạnh diện lún xương và dùng dụng cụ để nâng mảnh xương lún lên.
Lún sọ vùng xoang tĩnh mạch: Điều trị bảo tồn trong trường hợp không có rò dịch não tủy hay tắc xoang. Nếu xác định có tắc xoang tĩnh mạch thì cần phải có can thiệp ngoại khoa, khi đó tùy vào vị trí, mức độ tổn thương thì có thể vá xoang hay thắt xoang tĩnh mạch, điều trị thuốc chống đông sau mổ.
THEO DÕI VÀ XỬ TRÍ TAI BIẾN
Theo dõi
Toàn thân: Thở, mạch huyết áp
Tình trạng thần kinh
Chảy máu sau mổ
Dẫn lưu sọ
Viêm màng não, não (đặc biệt nếu có rách màng cứng kèm theo)
Xử trí tai biến
Chảy máu: mổ lại để cầm máu, ruyền máu
Động kinh: thuốc điều trị động kinh
Viêm màng não: chọc dịch, cấy vi khuẩn, điều trị theo kháng sinh đồ.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
