Giới thiệu chung
U sọ hầu (Craniopharyngioma) là khối u lành tính hiếm gặp ở não, nó còn được gọi là “khối u túi Rathke”. Khối u sọ hầu xuất hiện ở vị trí gần với cuống tuyến yên, nơi tiết ra các hormon để kiểm soát nhiều chức năng của cơ thể. U sọ hầu phát triển chậm, về lâu dài có thể ảnh hưởng đến chức năng của tuyến yên và các cơ quan lân cận.
U sọ hầu thường gặp ở trẻ em (từ 5-14 tuổi) và người lớn tuổi (50-74 tuổi). Các triệu chứng thường gặp bao gồm: biến đổi về thị giác một cách từ từ, mệt mỏi, khát nước, tiểu nhiều, đau đầu, buồn nôn, nôn, mệt mỏi, giảm sức cơ, ngủ li bì,...Trẻ bị u sọ hầu có thể phát triển chậm, thể trạng nhỏ bé hơn trẻ bình thường.
.jpg)
Triệu chứng
Triệu chứng biểu hiện phụ thuộc vào vị trí, kích thước khối u và tuổi của người bệnh. Ngoài ra rối loạn nội tiết cũng là nguyên nhân thường gặp dẫn đến các biểu hiện:
– Đau đầu
– Mệt mỏi
– Thay đổi tính cách, tâm trạng.
– Nôn, buồn nôn.
– Rối loạn chức năng thị giác: Nhìn mờ, thậm chí mù nếu khối u chèn ép dây thần kinh thị giác, giao thoa thị giác, …
– Suy tuyến yên: Rối loạn chức năng tuyến yên.
– Rối loạn hormone ADH: đái nhiều, khát nước.
– Rối loạn hormone ACTH: mệt mỏi, hạ huyết áp, rối loạn điện giải.
– Rối loạn hormone GH ở trẻ em: chậm phát triển, dậy thì muộn; người lớn: mệt mỏi, giảm sức cơ.
– Suy giáp do rối loạn TSH: chán ăn, sụt cân, mệt mỏi, …
– Rối loạn Prolactin ở phụ nữ: rối loạn kinh nguyệt, hoặc có thể có tăng tiết sữa.
– Rối loạn hormone sinh dục, ở nam giới gây yếu sinh lý, giảm chức năng tình dục, gây vô sinh ở nữ.
– Nếu khối u chèn ép vào vùng dưới đồi: gây béo phì, tình trạng mệt mỏi, suy nhược, đái tháo nhạt,..
Chẩn đoán
Chẩn đoán u sọ hầu cần thăm khám lâm sàng và một số xét nghiệm cần thiết:
- Thăm khám lâm sàng: khai thác tiền sử, bệnh sử, khám thần kinh: thị lực, thính lực, khả năng thăng bằng, phối hợp, các phản xạ, sự tăng trưởng và phát triển của cơ thể.
- Xét nghiệm máu: có thể thấy được những biến đổi về nồng độ hormon tuyến yên, gợi ý một bất thường (khối u) ảnh hưởng đến tuyến yên của bạn.
- Chẩn đoán hình ảnh:dựa trên chẩn đoán hình ảnh như chụp CT scanner, cộng hưởng từ (MRI) sọ não có thể chẩn đoán u sọ hầu, với những đặc điểm điển hình như: u chứa phần nang dịch, phần đặc, có vôi hóa, ngấm thuốc vách nang...
- Giải phẫu bệnh: là tiêu chuẩn vàng chẩn đoán u sọ hầu, lấy bệnh phẩm khối u có thể sinh thiết định vị hoặc phẫu thuật .
Điều trị
U sọ hầu có thể được điều trị với những phương pháp sau:
- Phẫu thuật: sử dụng phương pháp phẫu thuật nào còn tùy thuộc vào vị trí và kích thước khối u của bạn (có thể phẫu thuật mở sọ hoặc qua đường xương bướm).
Bác sĩ sẽ cố gắng cắt toàn bộ khối u. Tuy nhiên, do khối u sọ hầu thường gần nhiều cấu trúc phức tạp và quan trọng nên bác sĩ đôi khi không thể cắt toàn bộ khối u nhằm đảm bảo chất lượng cuộc sống tốt cho bệnh nhân sau phẫu thuật. Trong những trường hợp này, các phương pháp điều trị khác được áp dụng: xạ trị, xạ phẫu, hóa chất...
- Xạ trị- xạ phẫu: xạ trị ngoài có thể được sử dụng điều trị u sọ hầu sau khi phẫu thuật. Phương pháp điều trị này sử dụng các chùm tia năng lượng cao (tia X, Proton) để tiêu diệt khối u.
Ngày nay, sự ra đời các hệ thống máy xạ trị – xạ phẫu hiện đại, với những kỹ thuật điều trị tân tiến như: Xạ trị điều biến liều (IMRT), xạ trị cung điều biến thể tích (VMAT), xạ phẫu (radiosurgery), hay xạ trị proton đã giúp cho việc điều trị một cách chính xác đến các khối u mà mô lành xung quanh ít bị ảnh hưởng nhất.
- Hóa trị: là phương pháp sử dụng thuốc hóa chất để tiêu diệt khối u. Hóa chất Paclitaxel và Carboplatin đã được chứng minh là làm tăng thời gian sống thêm khi kết hợp với phẫu thuật và xạ trị. Hóa chất có thể được tiêm trực tiếp vào khối u, tránh tổn hại đến các cơ quan lành xung quanh.
- Điều trị nhắm trúng đích: Gần như tất cả u nhú sọ hầu (papillary craniopharyngioma) đều có đột biến gen BRAF, do đó điều trị đích dựa trên đột biến gen này có thể là một lựa chọn.
Xem thêm: Tổng quan u màng não
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
