Sỏi bàng quang

Định nghĩa

Sỏi bàng quang là các khoáng chất hình thành những khối đá nhỏ trong bàng quang. Sỏi bàng quang phát triển khi nước tiểu trong bàng quang trở nên tập trung, gây ra kết tinh khoáng chất trong nước tiểu. Tập trung, tù đọng nước tiểu thường là kết quả của phì đại tuyến tiền liệt, thiệt hại dây thần kinh hoặc nhiễm trùng đường tiết niệu tái diễn.

Sỏi bàng quang không luôn luôn gây ra dấu hiệu hoặc triệu chứng và đôi khi được phát hiện trong các kiểm tra cho các vấn đề khác. Khi triệu chứng xảy ra, có thể từ đau bụng đến máu trong nước tiểu.

Sỏi bàng quang nhỏ đôi khi tự vượt ra ngoài, nhưng có thể cần phải loại bỏ bởi bác sĩ. Còn lại không được điều trị, sỏi bàng quang có thể gây ra nhiễm trùng và biến chứng khác.

Các triệu chứng

Một số người bị sỏi bàng quang không có vấn đề, ngay cả khi sỏi lớn. Nhưng nếu sỏi kích thích bàng quang hoặc chèn dòng chảy của nước tiểu, dấu hiệu và triệu chứng có thể phát triển. Chúng bao gồm:

Đau bụng dưới.

Ở nam giới, đau hoặc khó chịu trong dương vật.

Đi tiểu đau.

Thường xuyên đi tiểu, đặc biệt là vào ban đêm.

Tiểu khó hoặc bị gián đoạn dòng chảy của nước tiểu.

Tiểu tiện bất thường.

Máu trong nước tiểu.

Màu nước tiểu tối.

Đặc điểm sỏi bàng quang

Chúng có thể nhỏ hoặc lớn, đủ để lấp đầy toàn bộ bàng quang.

Chúng có thể mềm hoặc cứng.

Chúng có thể mịn, hoặc lởm chởm và nhọn.

Có thể có một sỏi bàng quang hoặc nhiều.

Nguyên nhân

Thận lọc máu, hấp thụ các chất nhu cầu cơ thể cần và loại bỏ các chất lỏng dư thừa và chất thải, đó là bài tiết nước tiểu. Nước tiểu thông qua hai ống niệu quản và đi vào bàng quang, nơi nó được lưu trữ cho tới khi ra khỏi cơ thể.

Nếu bàng quang không trống rỗng hoàn toàn, nước tiểu giữ lại có thể bắt đầu hình thành các tinh thể mà cuối cùng trở thành sỏi bàng quang. Trong hầu hết trường hợp, một vấn đề tiềm ẩn có khả năng ảnh hưởng đến bàng quang không trống hoàn toàn. Phổ biến nhất của những vấn đề này bao gồm:

Phì đại u xơ tiền liệt tuyến. Tuyến tiền liệt phì đại lành tính hoặc tăng sản, là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất của sỏi bàng quang ở nam giới. Khi tuyến tiền liệt lớn, nó có thể chèn ép niệu đạo và gây cản trở dòng nước tiểu, làm cho nước tiểu trong bàng quang vẫn còn.

Thần kinh bàng quang. Thông thường, các dây thần kinh mang thông điệp từ não đến cơ bàng quang, chỉ đạo cơ bàng quang thắt chặt hoặc mở. Nếu những dây thần kinh bị hư hỏng - từ một cơn đột quỵ, chấn thương tủy sống hay vấn đề sức khỏe khác, bàng quang có thể không hoàn toàn trống rỗng.

Túi thừa bàng quang. Đây là các khu vực yếu trong thành bàng quang lồi ra ngoài. Túi thừa bàng quang có thể có mặt khi sinh hoặc phát triển sau này là kết quả của tuyến tiền liệt tăng sản lành tính hoặc các điều kiện khác gây túi thừa bàng quang.

Các điều kiện khác có thể gây ra sỏi bàng quang bao gồm:

Viêm. Sỏi bàng quang có thể phát triển nếu bị viêm bàng quang. Nhiễm trùng đường tiểu và liệu pháp bức xạ khu vực xương chậu, có thể cả hai gây viêm bàng quang.

Thiết bị y tế. Thỉnh thoảng ống thông - ống đưa qua niệu đạo để giúp thoát nước tiểu từ bàng quang có thể gây sỏi bàng quang. Cũng có thể các đối tượng vô tình di chuyển đến bàng quang, chẳng hạn như thiết bị tránh thai hoặc stent. Các tinh thể khoáng sau này trở thành sỏi, có xu hướng bám trên bề mặt của những thiết bị này.

Sỏi thận. Sỏi đã hình thành trong thận không giống như sỏi bàng quang, nó phát triển theo những cách khác nhau và thường xuyên vì các lý do khác nhau. Nhưng sỏi thận nhỏ đôi khi đi xuống niệu quản vào bàng quang và nếu không bị trục xuất, có thể phát triển thành sỏi bàng quang.

Yếu tố nguy cơ

Các nước đang phát triển, sỏi bàng quang phổ biến ở trẻ em, thường do mất nước và chế độ ăn uống protein thấp, nhưng trong các phần khác của thế giới, sỏi bàng quang xảy ra chủ yếu ở nam giới lớn tuổi. Nếu sống ở một nước công nghiệp, các yếu tố này làm tăng nguy cơ:

Giới tính. Sỏi bàng quang xảy ra chủ yếu ở nam giới.

Tuổi. Ở các nước giàu có, sỏi bàng quang có xu hướng xảy ra ở những người 50 tuổi trở lên, mặc dù những người nam trẻ hơn có bí tiểu cũng có thể phát triển sỏi.

Bàng quang bị cản trở lối thoát. Nguyên nhân phổ biến nhất của sỏi bàng quang ở nam giới, cản trở lối thoát bàng quang dùng để chỉ tình trạng dòng chảy của nước tiểu từ bàng quang đến niệu đạo, ống dẫn nước tiểu ra khỏi cơ thể bị chặn. Bàng quang bị cản trở lối thoát có nhiều nguyên nhân, nhưng phổ biến nhất là một phì đại u xơ tuyến tiền liệt. Các nguyên nhân khác có thể bao gồm ung thư tuyến tiền liệt, thu hẹp niệu đạo do nhiễm trùng hay phẫu thuật, thậm chí một số thuốc.

Thần kinh bàng quang. Đột quỵ, tổn thương tủy sống, bệnh Parkinson, tiểu đường, thoạt vị đĩa đệm và một số vấn đề khác có thể làm hỏng các dây thần kinh kiểm soát chức năng bàng quang. Một số người bị thần kinh bàng quang cũng có thể có phì đại tuyến tiền liệt hoặc loại khác cản trở lối thoát của bàng quang, làm tăng nguy cơ sỏi thận.

Thường xuyên bị nhiễm trùng bàng quang. Viêm bàng quang mãn tính có thể dẫn đến hình thành sỏi bàng quang.

Các biến chứng

Ngay cả những người không có triệu chứng có thể dẫn đến biến chứng, như:

Rối loạn chức năng bàng quang mạn tính. Không được điều trị, sỏi bàng quang có thể gây ra các vấn đề tiết niệu dài hạn, chẳng hạn như đau hay đi tiểu thường xuyên. Sỏi bàng quang cũng có thể cản trở thoát nước tiểu vào niệu đạo, và chặn việc thải nước tiểu khỏi cơ thể.

Nhiễm trùng đường tiểu. Định kỳ nhiễm vi khuẩn ở đường tiết niệu có thể được gây ra bởi sỏi bàng quang.

Ung thư bàng quang. Hóa chất hoặc các đối tượng gây ra kích thích kinh niên thành bàng quang, bao gồm sỏi bàng quang, làm tăng nguy cơ ung thư bàng quang.

Kiểm tra và chẩn đoán

Thực hiện chẩn đoán sỏi bàng quang bắt đầu với khám lâm sàng. Bác sĩ có thể sẽ kiểm tra bụng dưới để xem cầu bàng quang và trong một số trường hợp, thực hiện kiểm tra trực tràng để xác định xem tuyến tiền liệt có phì đại. Cũng có thể thảo luận bất cứ dấu hiệu hay triệu chứng tiết niệu đã có.

Các xét nghiệm khác được sử dụng để thực hiện chẩn đoán sỏi bàng quang có thể bao gồm:

Phân tích nước tiểu. Mẫu nước tiểu có thể được thu thập và kiểm tra với máu, vi khuẩn và các khoáng chất kết tinh. Phân tích nước tiểu cũng có ích để xác định liệu nhiễm trùng đường tiết niệu có thể gây sỏi bàng quang.

Soi bàng quang. Trong soi bàng quang, bác sĩ chèn ống với một máy ảnh nhỏ ở cuối thông qua niệu đạo vào bàng quang. Sau khi ống soi đã được đặt, bác sĩ đưa nước vào bàng quang. Khi bàng quang đầy dịch, thành bàng quang căng ra, cho phép bác sĩ xem toàn bộ bàng quang. Soi bàng quang là thử nghiệm nhạy cảm nhất để chẩn đoán sỏi bàng quang vì nó giúp bác sĩ xem số lượng, kích thước và vị trí của sỏi trong bàng quang.

Chụp cắt lớp vi tính xoắn ốc (CT scan). CT scan thông thường kết hợp X quang với công nghệ máy tính để tạo ra hình ảnh mặt cắt ngang của cơ thể hơn là những hình ảnh chồng chéo sản xuất bởi X quang. CT xoắn ốc tăng tốc quá trình này, quét cấu trúc nội bộ nhanh hơn và lớn hơni. CT xoắn ốc có thể phát hiện sỏi thậm chí rất nhỏ và được coi là một trong những thử nghiệm nhạy cảm nhất để xác định sỏi bàng quang.

Siêu âm. Siêu âm có thể giúp bác sĩ hình dung sỏi bàng quang.

X quang. X quang thận, niệu quản và bàng quang sẽ giúp bác sĩ xác định xem liệu sỏi có mặt trong hệ thống tiết niệu. Đây là một thủ thuật rẻ tiền và dễ dàng, nhưng một số loại sỏi không nhìn thấy trên X quang thông thường.

Chụp qua tĩnh mạch. Là một thử nghiệm sử dụng vật liệu tương phản để hình dung các cơ quan trong đường tiết niệu. Vật liệu được tiêm vào mạch máu trên cánh tay và vào thận, niệu quản và bàng quang. Hình ảnh được lấy tại các điểm thời gian cụ thể để kiểm tra sỏi. Trong nhiều trường hợp, chụp cắt lớp CT xoắn ốc đã thay thế kiểm tra này.

Phương pháp điều trị và thuốc

Sỏi bàng quang cần được loại bỏ. Nếu sỏi nhỏ, bác sĩ có thể khuyên nên uống một lượng nước tăng lên mỗi ngày để giúp loại bỏ. Nếu sỏi quá lớn hoặc không tự loại bỏ, bác sĩ có thể cần phải loại bỏ.

Sỏi bàng quang thường bị loại bỏ trong một thủ tục gọi là tán sỏi. Một ống nhỏ với một máy ảnh ở cuối được đưa qua niệu đạo và vào bàng quang để xem. Bác sĩ sau đó sử dụng laser, siêu âm hoặc thiết bị khác để phá vỡ sỏi thành từng miếng nhỏ và lấy các mảnh ro khỏi bàng quang.

Có khả năng sẽ phải gây tê vùng hoặc toàn thân trước khi các thủ tục để làm cho thoải mái. Các biến chứng từ tán sỏi không phổ biến, nhưng nhiễm trùng đường tiểu, sốt, tổn thương bàng quang và chảy máu có thể xảy ra. Bác sĩ có thể cung cấp thuốc kháng sinh trước khi làm thủ tục để giảm nguy cơ nhiễm trùng. Khoảng một tháng sau khi tán sỏi, bác sĩ sẽ kiểm tra để chắc chắn rằng không có mảnh sỏi còn trong bàng quang.

Thỉnh thoảng, sỏi bàng quang lớn hoặc quá khó khăn, được loại bỏ qua phẫu thuật mở. Trong những trường hợp này, bác sĩ làm một vết mổ trong bàng quang và trực tiếp loại bỏ các loại sỏi. Bất kỳ vấn đề cơ bản gây ra sỏi, chẳng hạn như phì đại tuyến tiền liệt, có thể được sửa chữa cùng một lúc.

Thuốc thay thế

Trong nhiều thế kỷ, một số người đã cố gắng sử dụng thảo dược để chữa trị và ngăn chặn hình thành sỏi trong thận và bàng quang. Các loại thảo mộc truyền thống cho sỏi bàng quang bao gồm Joe Pye, colinsonia và cây hoa dương tử.

Những loại thảo mộc được sử dụng một mình hoặc kết hợp và dùng như trà hay lấy ở dạng cồn. Một số công thức thảo dược thêm thục quỳ, được cho là tạo áo các mảnh vỡ để có thể loại bỏ sỏi không đau đớn. Tuy nhiên, không có các nghiên cứu xác nhận các loại thảo mộc phá vỡ sỏi bàng quang và thường đòi hỏi laser, sóng âm hoặc thủ tục khác để loại bỏ.

Phòng chống

Sỏi bàng quang thường là kết quả của một vấn đề cơ bản nào đó khó ngăn chặn, nhưng có thể làm giảm cơ hội phát triển sỏi bàng quang bằng cách làm theo những lời khuyên này:

Hãy hỏi về các triệu chứng tiết niệu bất thường. Chẩn đoán và điều trị bệnh phì đại tiền liệt tuyến hoặc vấn đề tiết niệu khác có thể làm giảm nguy cơ phát triển sỏi bàng quang.

Uống nhiều nước. Uống nhiều chất lỏng, đặc biệt là nước, có thể giúp ngăn ngừa sỏi bàng quang vì chất dịch pha loãng nồng độ khoáng chất trong bàng quang. Bao nhiêu nước nên uống phụ thuộc vào tuổi, kích cỡ, sức khỏe và mức độ hoạt động. Hãy hỏi bác sĩ số lượng dịch thích hợp.

Hãy thử nước trái cây. Nhiễm trùng bàng quang mạn tính có thể dẫn đến việc hình thành sỏi bàng quang. Nước trái cây có thể giúp ngăn ngừa nhiễm trùng bằng cách làm chậm sự tăng trưởng của vi khuẩn và ngăn ngừa vi khuẩn.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP