1. Đại cương:
Cơn thiếu máu não cục bộ thoáng qua là những thiếu hụt thần kinh khu trú xảy ra đột ngột do nguyên nhân mạch máu kéo dài < 24 giờ.
2. Triệu chứng lâm sàng :
Các triệu chứng phản ánh tổn thương mang tính "cục bộ", khởi phát đột ngột, đa số kéo dài 2 - 20 phút và tự hết.
- Triệu chứng tổn thương hệ tuần hoàn não trước (hệ động mạch cảnh):
+ Mù/ ám điểm một mắt thoáng qua.
+ Yếu nửa người.
+ Rối loạn cảm giác nửa người.
+ Rối loạn ngôn ngữ.
- Triệu chứng tổn thương hệ tuần hoàn não sau (hệ động mạch sống-nền):
+ Yếu nửa người (có thể luân chuyển) hoặc yếu tứ chi.
+ Dị cảm nửa người (có thể luân chuyển).
+ Mất thị lực hoặc bán manh.
+ Rối loạn phối hợp vận động và thăng bằng.
3. Chẩn đoán phân biệt:
- Đau nửa đầu (Migraine): thường có tiền triệu, đau đầu kèm theo buồn nôn, sợ ánh sáng, sợ tiếng động. Triệu chứng tiến triển từ từ trong vòng 30 phút hoặc lâu hơn.
- Ngất: thường trên bệnh nhân có tiền sử bệnh lý tim mạch. Đột ngột mất ý thức ngắn, không có các triệu chứng thần kinh khu trú khác.
- Động kinh cục bộ: thường khởi phát khu trú ở một bộ phận rồi lan dần ra bộ phận khác. Chẩn đoán dựa vào điện não đồ.
- Cơn mất trí nhớ thoáng qua (transient global amnesia/TGA): thường gặp ở người cao tuổi. Đột ngột mất trí nhớ thuận chiều , cứ hỏi đi hỏi lại một câu hỏi. Trong cơn vẫn tỉnh, không có triệu chứng thần kinh khu trú nào khác. Cơn kéo dài nhiều giờ.
- Cơn hạ đường huyết: thường trên bệnh nhân có tiền sử đái tháo đường đang điều trị. Có thể chẩn đoán nhanh khi chưa có xét nghiệm bằng cách tiêm Glucose tĩnh mạch hoặc uống nước đường.
4. Điều trị:
4.1. Thái độ xử trí trước bệnh nhân có cơn thiếu máu não cục bộ thoáng qua:
Bệnh nhân cần được xử trí, điều trị sớm và khảo sát các yếu tố nguy cơ để có kế hoạch điều trị dự phòng tốt.
4.2. Xử trí sớm cơn thiếu máu não cục bộ thoáng qua:
- Chống kết tập tiểu cầu: Aspirin 50 - 325mg/ngày. Có thể thay thế bằng Clopidogrel 75mg/ngày.
- Kiểm soát huyết áp: duy trì huyết áp ở mức ≤ 140/90mmHg.
- Thuốc hạ Lipid máu nhóm Statin: có tác dụng hạ Lipid máu, chậm tiến triển mảng vữa xơ và giảm nguy cơ đột quỵ.
- Các bệnh nhân có loạn nhịp tim (đặc biệt rung nhĩ) cần được xử trí điều trị loạn nhịp.
4.3. Điều trị dự phòng:
- Tập thể dục: người trưởng thành cần tập thể lực.
- Chế độ ăn: giảm muối và tăng kali (nếu Kali máu không tăng) giúp hạn chế tăng huyết áp. Ăn nhiều rau, củ, quả, hạn chế mỡ động vật.
- Hạn chế bia, rượu. Bỏ thuốc lá nếu đang hút thuốc lá.
- Béo phì: nên duy trì chỉ số khối cơ thể (BMI) 18,5-25. Với trường hợp BMI trên 30 cần có biện pháp giảm cân.
- Khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/ lần phát hiện các yếu tố nguy cơ.
- Xử lý triệt để yếu tố nguy cơ nếu có thể:
+ Rối loạn lipid máu: kết hợp chế độ ăn hợp lý với điều trị bằng Statin, có thể phối hợp nhóm Fibrat nếu cần để đưaLlipid máu về mức bình thường.
+ Đái tháo đường: Kết hợp điều chỉnh chế độ ăn với dùng thuốc kiểm soát đường máu. Duy trì HbA1C ở mức dưới 6,5%.
+ Rung nhĩ: tư vấn cho bệnh nhân có rung nhĩ biết cách tự phát hiện dấu hiệu nghi ngờ cơn rung nhĩ.
+ Hẹp mạch cảnh không triệu chứng: phẫu thuật bóc nội mạc mạch cảnh hoặc đặt Stent mạch cảnh khi có hẹp trên 70% trên siêu âm Doppler hoặc trên 60% trên phim chụp mạch số hóa xóa nền.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
