Ảnh hưởng của rượu đối với sức khỏe con người

Rượu là chất tác động tâm thần mạnh, có khả năng gây lệ thuộc nếu sử dụng thường xuyên hoặc quá mức. Mức tiêu thụ rượu được cho là “hợp lý” theo khuyến nghị của nhiều tổ chức y tế quốc tế là ≤1 đơn vị/ngày đối với nữ và ≤2 đơn vị/ngày đối với nam. Một đơn vị tương đương khoảng 14 gram cồn nguyên chất (~150 ml rượu vang, ~350 ml bia, ~45 ml rượu mạnh). Việc sử dụng rượu vượt mức này, đặc biệt trong thời gian dài, có thể gây ra nhiều hậu quả bất lợi trên hầu hết các hệ cơ quan.

1. Ảnh hưởng trên hệ thần kinh trung ương và não bộ

• Rượu tác động trực tiếp lên não, làm suy giảm khả năng phán đoán, trí nhớ, phối hợp vận động và điều hòa nhiệt độ cơ thể.

• Sử dụng mạn tính có thể gây teo não, đặc biệt ở vùng vỏ não trước trán, ảnh hưởng đến nhận thức, khả năng học hỏi và ghi nhớ.

• Rượu cũng là nguyên nhân gây rối loạn giấc ngủ, làm giảm thời gian ngủ sâu (REM), tăng thức giấc ban đêm và tiểu đêm.

2. Ảnh hưởng trên hệ tiêu hóa

• Dạ dày: Rượu kích thích niêm mạc dạ dày, làm tăng tiết axit, có thể gây viêm dạ dày, loét, buồn nôn và nôn.

• Ruột non và đại tràng: Rượu gây rối loạn nhu động ruột, dẫn đến tiêu chảy mạn tính. Đồng thời, rượu làm giãn cơ thắt thực quản dưới, gây trào ngược dạ dày – thực quản và ợ nóng.

• Tuyến tụy: Rượu gây viêm tụy cấp hoặc mạn tính, làm rối loạn chức năng ngoại tiết và nội tiết, dẫn đến nguy cơ cao mắc đái tháo đường type 2 và ung thư tuyến tụy.

3. Ảnh hưởng trên gan

• Gan là cơ quan chính chuyển hóa rượu. Dư thừa rượu gây tích lũy mỡ, viêm gan do rượu, tiến triển đến xơ gan và ung thư biểu mô tế bào gan.

• Xơ gan do rượu là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở người nghiện rượu mạn tính.

4. Ảnh hưởng trên hệ tiết niệu

• Rượu ức chế bài tiết hormon chống bài niệu (ADH), làm tăng lượng nước tiểu, dễ dẫn đến mất nước và rối loạn điện giải.

• Tác động kéo dài có thể gây tổn thương cấu trúc và chức năng thận, làm giảm khả năng lọc máu và điều hòa huyết áp.

5. Ảnh hưởng trên hệ tim mạch

• Rượu ảnh hưởng đến nhịp tim, gây rối loạn nhịp (thường gặp là rung nhĩ), tăng huyết áp và bệnh cơ tim giãn.

• Về lâu dài, rượu gây tổn thương cơ tim, giảm khả năng co bóp, dẫn đến suy tim.

6. Ảnh hưởng trên điều hòa thân nhiệt

• Rượu làm giãn mạch ngoại vi, gây cảm giác nóng bừng nhưng thực chất làm mất nhiệt nhanh, có thể gây hạ thân nhiệt.

• Ngoài ra, rượu kích thích giải phóng catecholamin và cortisol, góp phần làm tăng huyết áp và gánh nặng cho tim.

7. Ảnh hưởng trên hệ miễn dịch

• Rượu ức chế sản xuất và chức năng của bạch cầu, đặc biệt là bạch cầu trung tính và đại thực bào.

• Hệ quả là tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng như viêm phổi, lao và nhiễm nấm cơ hội.

8. Tác động lên hệ nội tiết và sinh sản

• Ở nữ, rượu ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt và khả năng sinh sản.

• Ở nam, rượu làm giảm nồng độ testosterone, giảm số lượng và chất lượng tinh trùng, có thể dẫn đến vô sinh.

• Rượu cũng ảnh hưởng đến chuyển hóa hormon tuyến giáp và insulin.

9. Ảnh hưởng đến thính giác và thị giác

• Rượu có thể gây rối loạn xử lý âm thanh tại vỏ não thính giác hoặc tổn thương cơ quan Corti tại tai trong, dẫn đến giảm thính lực mạn tính.

• Ngoài ra, rượu có thể gây nhìn mờ, rối loạn điều tiết và trong một số trường hợp nghiêm trọng (ví dụ ngộ độc methanol), gây mù vĩnh viễn.

10. Tác động lên xương và cơ

• Rượu ức chế hấp thu canxi và vitamin D, cản trở hoạt động của tế bào tạo xương, làm tăng nguy cơ loãng xương và gãy xương.

• Đồng thời, rượu làm giảm tổng hợp protein cơ và tưới máu cơ bắp, dẫn đến teo cơ và suy giảm sức cơ.

11. Hậu quả cấp tính sau cơn say rượu (hangover)

• Các triệu chứng thường gặp: khô miệng, đau đầu, buồn nôn, nôn, run tay, chóng mặt và mệt mỏi.

• Cơ chế liên quan đến mất nước, rối loạn điện giải, hạ đường huyết, tích tụ acetaldehyde và rối loạn giấc ngủ.

Khuyến nghị chung

• Không nên uống rượu nếu có tiền sử bệnh gan, tim mạch, dạ dày – ruột, rối loạn tâm thần hoặc đang dùng thuốc tương tác với rượu.

• Phụ nữ mang thai tuyệt đối không uống rượu do nguy cơ gây dị tật thai nhi.

• Người tiêu dùng cần nhận thức rõ về các nguy cơ lâu dài của việc sử dụng rượu để điều chỉnh hành vi và phòng ngừa bệnh tật.