Bệnh trĩ ở trẻ sơ sinh: Nhận diện, chẩn đoán và hướng xử trí

Tổng quan

Bệnh trĩ là tình trạng giãn và sung huyết các tĩnh mạch tại vùng hậu môn – trực tràng, có thể chia thành hai loại: trĩ nội (xuất hiện bên trong ống hậu môn) và trĩ ngoại (xuất hiện ngoài rìa hậu môn). Ở người lớn, bệnh trĩ là một vấn đề phổ biến, tuy nhiên bệnh lý này lại rất hiếm gặp ở trẻ sơ sinh. Khi xảy ra, trĩ có thể biểu hiện thông qua các triệu chứng như sưng tấy quanh hậu môn, đau, chảy máu, hoặc khó chịu khi đại tiện.

Cơ chế bệnh sinh

Trong quá trình đại tiện, mô hậu môn giãn ra để cho phép phân đi qua. Khi áp lực trong lòng ống hậu môn tăng cao một cách bất thường – chẳng hạn do táo bón, rặn nhiều hoặc ngồi lâu – các tĩnh mạch tại vùng này có thể bị giãn quá mức, dẫn đến hiện tượng sung huyết và tạo thành búi trĩ.

Các yếu tố nguy cơ có thể bao gồm:

• Táo bón kéo dài

• Tăng áp lực ổ bụng (ví dụ: trẻ rặn mạnh khi đại tiện)

• Tư thế nằm hoặc ngồi kéo dài bất động

• Rối loạn chức năng đường tiêu hóa

• Bẩm sinh (rất hiếm)

Triệu chứng lâm sàng ở trẻ sơ sinh

Trẻ sơ sinh không thể tự biểu đạt cảm giác khó chịu, vì vậy việc nhận biết các biểu hiện lâm sàng đóng vai trò thiết yếu. Một số triệu chứng nghi ngờ bệnh trĩ hoặc bệnh lý vùng hậu môn trực tràng ở trẻ sơ sinh bao gồm:

• Sưng hoặc khối lồi quanh hậu môn

• Khóc khi đi ngoài

• Phân khô, cứng

• Chảy máu hậu môn (thường phát hiện qua phân hoặc khi lau chùi)

• Dịch nhầy tiết ra từ hậu môn

Cần lưu ý rằng các triệu chứng nêu trên có thể bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác như nứt hậu môn – một tổn thương niêm mạc phổ biến hơn ở trẻ nhỏ.

Chẩn đoán phân biệt

Để xác định chính xác nguyên nhân gây ra triệu chứng, cần thăm khám hậu môn – trực tràng bởi bác sĩ nhi khoa hoặc bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa. Các tình trạng cần được loại trừ gồm:

• Nứt hậu môn

• Viêm ống hậu môn

• Polyp trực tràng

• Dị dạng hậu môn bẩm sinh

Trong những trường hợp nghi ngờ, xét nghiệm phân có thể được thực hiện để xác định nguyên nhân chảy máu hoặc đánh giá tình trạng nhiễm trùng.

Hướng xử trí và điều trị

Do táo bón là yếu tố nguy cơ hàng đầu, điều trị ban đầu nên tập trung vào việc cải thiện nhu động ruột và làm mềm phân:

1. Điều chỉnh chế độ ăn uống (nếu trẻ đã bắt đầu ăn dặm):

   • Bổ sung nước đầy đủ

   • Sử dụng nước ép trái cây loãng (như táo, lê, mận)

   • Tăng lượng chất xơ: đậu Hà Lan nghiền, ngũ cốc nguyên hạt, bột yến mạch

2. Thay đổi lối sống:

   • Vận động nhẹ nhàng: massage chân và bụng theo chiều kim đồng hồ

   • Thay tã thường xuyên để tránh nhiễm trùng hậu môn

   • Sử dụng khăn lau ẩm, không chứa cồn hoặc hương liệu

3. Can thiệp y tế khi cần thiết:

   • Sử dụng viên đặt hậu môn cho trẻ sơ sinh trong trường hợp táo bón nặng (theo chỉ định bác sĩ)

   • Điều trị nguyên nhân phối hợp nếu có (dị dạng hậu môn, bất thường tiêu hóa)

4. Theo dõi và tái khám:

   • Nếu các triệu chứng không cải thiện sau 1–2 tuần điều trị bảo tồn

   • Xuất hiện triệu chứng bất thường (sưng đau tăng, sốt, chảy máu kéo dài)

Tiên lượng

Tiên lượng bệnh trĩ ở trẻ sơ sinh là rất tốt nếu được chẩn đoán và xử trí sớm. Hầu hết các trường hợp nghi ngờ ban đầu là bệnh trĩ thực chất là nứt hậu môn nhẹ do táo bón và sẽ tự khỏi nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, nếu không được can thiệp thích hợp, táo bón kéo dài có thể làm trầm trọng hơn tình trạng giãn tĩnh mạch hậu môn.

Kết luận

Mặc dù bệnh trĩ là hiếm gặp ở trẻ sơ sinh, cha mẹ cần nhận biết các dấu hiệu sớm và đưa trẻ đi khám nếu xuất hiện bất kỳ biểu hiện bất thường nào ở vùng hậu môn. Việc điều chỉnh chế độ ăn uống, vệ sinh và chăm sóc đúng cách là yếu tố then chốt giúp phòng ngừa và điều trị các rối loạn chức năng tiêu hóa gây khó chịu ở trẻ nhỏ.