Bỏng gió: Đặc điểm lâm sàng, nguyên nhân, điều trị và phòng ngừa

1. Khái niệm

Bỏng gió (windburn) là thuật ngữ mô tả tình trạng tổn thương da do tiếp xúc kéo dài với không khí lạnh, khô kết hợp với gió mạnh, thường gặp ở vùng da hở. Biểu hiện lâm sàng tương tự như bỏng nắng, bao gồm: đỏ da, đau rát, khô, bong tróc, thậm chí hình thành mụn nước trong trường hợp nặng. Mặc dù một số chuyên gia cho rằng bỏng gió là một biểu hiện của bỏng nắng (sunburn) trong điều kiện thời tiết lạnh, song một số ý kiến khác cho rằng đây là một thực thể lâm sàng riêng biệt do mất hàng rào bảo vệ tự nhiên của da dưới tác động của thời tiết khô lạnh và gió.

2. Triệu chứng lâm sàng

Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Da ửng đỏ, rát và nhạy cảm khi chạm vào.

• Cảm giác bỏng rát hoặc đau nhẹ.

• Bong tróc da sau vài ngày, đặc biệt ở các vùng tiếp xúc như mặt, môi, tay.

• Trường hợp nặng có thể xuất hiện mụn nước hoặc nứt nẻ.

Đôi môi, do có cấu trúc biểu mô mỏng và ít tuyến bã, là vị trí dễ bị ảnh hưởng, đặc biệt khi không được bảo vệ.

3. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Nguyên nhân chính có thể là do tác động phối hợp của:

• Tia cực tím (UV), vốn vẫn hiện diện trong điều kiện nhiều mây, lạnh hoặc có tuyết, có thể xuyên qua mây và phản xạ từ bề mặt tuyết đến da.

• Gió mạnh làm tăng tốc độ mất nước qua da và loại bỏ lớp dầu bảo vệ tự nhiên.

• Không khí lạnh và khô làm suy giảm chức năng hàng rào bảo vệ biểu bì.

Các yếu tố nguy cơ bao gồm:

• Các bệnh lý da mạn tính như chàm, viêm da cơ địa.

• Da nhạy cảm hoặc đang trong quá trình phục hồi sau các can thiệp thẩm mỹ (lột da hóa học, laser).

• Tiền sử phơi nhiễm tia UV kéo dài hoặc không sử dụng các biện pháp bảo vệ da.

4. Biện pháp điều trị

Mục tiêu điều trị là giảm viêm, làm dịu cảm giác đau rát và phục hồi hàng rào bảo vệ da:

• Dưỡng ẩm: Sử dụng các sản phẩm dưỡng ẩm dịu nhẹ, không chứa hương liệu, dạng kem đặc hoặc mỡ. Thoa nhiều lần trong ngày, đặc biệt sau khi rửa mặt hoặc tiếp xúc với nước.

• Thuốc giảm đau không kê đơn: Như ibuprofen để giảm viêm và đau nhẹ.

• Vệ sinh da nhẹ nhàng: Dùng sữa rửa mặt dạng kem, tránh dùng gel hoặc sản phẩm có chất tẩy rửa mạnh.

• Tránh nước nóng: Tắm bằng nước ấm nhẹ để tránh làm khô thêm da.

• Tránh sản phẩm kích ứng: Không sử dụng tẩy tế bào chết, toner chứa cồn, hoặc các sản phẩm chứa acid cho đến khi da hồi phục hoàn toàn.

• Dưỡng ẩm môi: Sử dụng son dưỡng môi chứa SPF ≥15, tránh cạy lớp da bong.

5. Thời gian phục hồi

Thông thường, tổn thương bỏng gió nhẹ sẽ cải thiện trong vòng vài ngày. Tình trạng đỏ da, đau rát giảm dần sau 2–3 ngày, tiếp theo là giai đoạn bong tróc nhẹ. Tổn thương nặng hơn có thể cần 7–10 ngày để hồi phục hoàn toàn.

6. Phòng ngừa

Các biện pháp dự phòng bao gồm:

• Hạn chế tiếp xúc ngoài trời trong điều kiện lạnh, khô và có gió mạnh.

• Trang phục bảo hộ: Mang khăn choàng, khẩu trang, găng tay, mũ và kính râm để che chắn da.

• Mặc nhiều lớp quần áo để duy trì nhiệt độ cơ thể và giảm tiếp xúc trực tiếp với gió.

• Sử dụng kem chống nắng phổ rộng (broad-spectrum sunscreen) với SPF ≥30, ngay cả trong mùa đông hoặc khi trời nhiều mây. Thoa lại sau mỗi 2 giờ nếu còn tiếp xúc ngoài trời.

• Dưỡng ẩm thường xuyên, đặc biệt là ở môi và các vùng da hở.

• Sử dụng máy tạo ẩm trong nhà nếu không khí quá khô.

7. Khi nào cần đi khám

Người bệnh nên đến cơ sở y tế nếu:

• Các triệu chứng không cải thiện sau 5–7 ngày chăm sóc tại nhà.

• Có biểu hiện nhiễm trùng da (mụn mủ, sưng đỏ lan rộng, sốt).

• Tổn thương lan rộng, đau nhiều hoặc không thể tự chăm sóc.

Kết luận

Bỏng gió là một tình trạng tổn thương da thường gặp trong điều kiện lạnh và gió, có thể gây khó chịu và kéo dài nếu không được chăm sóc đúng cách. Việc chủ động phòng ngừa, phát hiện sớm và điều trị thích hợp sẽ giúp phục hồi làn da hiệu quả, ngăn ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.