Các lầm tưởng thường gặp trong thai kỳ: Tổng quan và bằng chứng khoa học

Trong cộng đồng, các quan niệm truyền miệng về thai kỳ thường lan truyền rộng rãi, từ các dấu hiệu mang thai ban đầu, dự đoán giới tính thai nhi, đến các khuyến cáo về chế độ ăn uống và sinh hoạt. Một số thông tin có thể hữu ích khi xuất phát từ chuyên gia y tế, tuy nhiên, không ít lầm tưởng lại gây hoang mang và thậm chí dẫn đến các quyết định sai lầm ảnh hưởng đến sức khỏe mẹ và thai nhi.

Các lầm tưởng phổ biến và trình bày bằng chứng khoa học tương ứng.

1. Lầm tưởng: Tỷ lệ mang thai ở tuổi vị thành niên đang gia tăng

Thực tế: Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), tỷ lệ mang thai ở tuổi 15–19 đã liên tục giảm trong nhiều năm gần đây, chủ yếu nhờ việc cải thiện giáo dục giới tính và tăng cường sử dụng biện pháp tránh thai.

2. Lầm tưởng: Song thai là tình trạng hiếm gặp

Thực tế: Tỷ lệ song thai khoảng 33 trường hợp trên 1.000 ca sinh sống tại Hoa Kỳ, không phải là hiếm. Sự gia tăng sử dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản cũng góp phần làm tăng tỷ lệ này.

3. Lầm tưởng: Ợ chua khi mang thai chứng tỏ thai nhi có nhiều tóc

Thực tế: Một nghiên cứu nhỏ gợi ý mối liên quan giữa nồng độ hormone thai kỳ và tình trạng ợ nóng, đồng thời ảnh hưởng đến sự phát triển của tóc thai nhi. Tuy nhiên, chưa đủ bằng chứng để khẳng định mối quan hệ nhân quả.

4. Lầm tưởng: Có thể dự đoán giới tính thai nhi qua hình dáng bụng

Thực tế: Chỉ các kỹ thuật cận lâm sàng như siêu âm, xét nghiệm máu hoặc chọc ối mới có thể xác định giới tính thai nhi một cách chính xác. Các phương pháp truyền miệng không có cơ sở khoa học.

5. Lầm tưởng: Phụ nữ mang thai cần “ăn cho hai người”

Thực tế: Trong ba tháng đầu, không cần tăng lượng calo. Ở tam cá nguyệt thứ hai và ba, chỉ cần tăng lần lượt khoảng 340 kcal và 450 kcal/ngày. Ăn uống nên chú trọng chất lượng hơn là số lượng.

6. Lầm tưởng: Nên tránh hoàn toàn tập thể dục khi mang thai

Thực tế: Vận động nhẹ đến trung bình (như đi bộ, yoga, bơi lội) được khuyến cáo ở hầu hết thai kỳ bình thường. Tuy nhiên, cần tham vấn bác sĩ nếu có yếu tố nguy cơ như dọa sinh non, nhau tiền đạo, hoặc bệnh tim mạch.

7. Lầm tưởng: Ốm nghén chỉ xảy ra vào buổi sáng

Thực tế: Tình trạng buồn nôn – nôn có thể xảy ra bất kỳ thời điểm nào trong ngày. Chỉ khoảng 2% phụ nữ mang thai bị buồn nôn giới hạn vào buổi sáng.

8. Lầm tưởng: Ăn một số thực phẩm khi mang thai sẽ làm con bị dị ứng

Thực tế: Không có bằng chứng cho thấy ăn đậu phộng, trứng hay hải sản trong thai kỳ làm tăng nguy cơ dị ứng ở trẻ, trừ khi người mẹ có dị ứng với các thực phẩm đó.

9. Lầm tưởng: Quan hệ tình dục khi mang thai là không an toàn

Thực tế: Quan hệ tình dục trong thai kỳ không làm tăng nguy cơ sinh non hoặc dọa sảy thai ở thai kỳ khỏe mạnh. Tuy nhiên, nên tránh trong các trường hợp có chảy máu âm đạo không rõ nguyên nhân, vỡ ối hoặc cổ tử cung yếu.

10. Lầm tưởng: Mang thai thì không được nuôi mèo

Thực tế: Toxoplasma gondii có thể có trong phân mèo, nhưng nguy cơ lây nhiễm thấp nếu vệ sinh đúng cách (rửa tay sau khi tiếp xúc, đeo găng tay khi dọn khay cát). Không cần thiết phải tránh hoàn toàn việc nuôi mèo.

11. Lầm tưởng: Phụ nữ mang thai phải kiêng cà phê hoàn toàn

Thực tế: Phụ nữ mang thai có thể sử dụng caffeine ở mức ≤ 200 mg/ngày (~1–2 tách cà phê). Lượng lớn hơn có thể liên quan đến nguy cơ sinh non hoặc nhẹ cân.

12. Lầm tưởng: Phụ nữ mang thai luôn cảm thấy hạnh phúc

Thực tế: Thay đổi nội tiết, căng thẳng, lo lắng và thay đổi hình thể có thể làm tăng nguy cơ rối loạn lo âu và trầm cảm. Hỗ trợ tâm lý và theo dõi sức khỏe tâm thần là cần thiết trong chăm sóc tiền sản.

13. Lầm tưởng: Không thể sinh ngả âm đạo sau sinh mổ

Thực tế: Sinh ngả âm đạo sau mổ lấy thai (VBAC) là khả thi nếu điều kiện thuận lợi. Quyết định nên dựa trên tiền sử sản khoa, tuổi thai, và theo dõi chuyển dạ chặt chẽ.

14. Lầm tưởng: Một số thực phẩm hoặc thảo dược có thể gây chuyển dạ

Thực tế: Chưa có bằng chứng thuyết phục cho thấy dứa, dầu thầu dầu, thức ăn cay có khả năng khởi phát chuyển dạ. Một số có thể gây khó chịu tiêu hóa, vì vậy cần thận trọng khi sử dụng.

Kết luận

Phân biệt giữa thông tin y khoa chính thống và các quan niệm dân gian là cần thiết để bảo vệ sức khỏe mẹ và thai nhi. Phụ nữ mang thai nên được tư vấn từ nhân viên y tế chuyên môn trước khi thay đổi chế độ ăn, vận động, sử dụng thuốc hoặc sản phẩm bổ sung trong thai kỳ.