Chất nhầy đường hô hấp (đờm)

1. Vai trò của chất nhầy trong hệ hô hấp và tiêu hóa

Chất nhầy (mucus) là một sản phẩm tiết tự nhiên của cơ thể, chứa chủ yếu là nước, mucin, muối vô cơ, enzym và tế bào miễn dịch. Chất nhầy có chức năng:

• Bảo vệ và bôi trơn niêm mạc miệng, mũi, xoang, họng, phổi, dạ dày và ruột

• Giữ ẩm mô hô hấp và ngăn khô niêm mạc

• Bẫy và loại bỏ vi khuẩn, virus, bụi mịn, chất gây dị ứng và các hạt lạ khác qua cơ chế quét của lông chuyển (ciliary clearance)

Trong điều kiện sinh lý bình thường, lượng nhỏ chất nhầy được tiết ra liên tục và di chuyển qua họng xuống đường tiêu hóa mà không gây khó chịu hay ảnh hưởng đến sức khỏe.

2. Tăng tiết chất nhầy khi bệnh lý hoặc phản ứng miễn dịch

Khi cơ thể đối mặt với nhiễm trùng hô hấp cấp, viêm dị ứng hoặc kích thích môi trường (bụi, khói thuốc, hóa chất), hệ miễn dịch sẽ tăng sản xuất chất nhầy nhằm:

• Tăng khả năng bắt giữ mầm bệnh

• Tăng thể tích dịch bảo vệ vùng niêm mạc bị viêm

• Hỗ trợ loại bỏ tác nhân gây bệnh qua phản xạ ho hoặc hắt hơi

Tuy nhiên, chất nhầy khi đó thường đặc hơn, dính hơn, gây cảm giác vướng cổ họng, khàn tiếng, buồn nôn hoặc đau họng, đặc biệt nếu phải nuốt liên tục lượng lớn.

3. Nuốt đờm: Ảnh hưởng và nguy cơ sức khỏe

Việc nuốt chất nhầy đường hô hấp là hoàn toàn bình thường về mặt sinh lý và không gây hại cho cơ thể. Đờm sau khi được nuốt sẽ:

• Đi qua thực quản và vào dạ dày

• Bị phân hủy bởi acid dịch vị và enzym tiêu hóa

• Không thể "quay ngược lại" lên phổi

Không có bằng chứng khoa học chứng minh rằng việc nuốt đờm gây:

• Cảm lạnh, kéo dài thời gian nhiễm bệnh

• Gây tiêu chảy, tăng tiết dịch hô hấp

• Làm nặng thêm triệu chứng ho hoặc viêm họng

Tuy nhiên, nuốt lượng lớn đờm đặc có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày, dẫn đến cảm giác buồn nôn hoặc đau bụng nhẹ.

4. Biện pháp hỗ trợ giảm tiết hoặc loại bỏ chất nhầy dư thừa

Việc giảm lượng chất nhầy có thể làm giảm triệu chứng và tăng cảm giác thoải mái, đặc biệt trong bệnh lý viêm hô hấp hoặc dị ứng:

4.1. Biện pháp không dùng thuốc

• Xịt hoặc rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Giúp làm loãng và loại bỏ dịch nhầy ở mũi – xoang.

• Đắp khăn ấm vùng mặt: Hơi nóng ẩm giúp làm lỏng chất nhầy, hỗ trợ dẫn lưu hiệu quả.

• Sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng: Duy trì độ ẩm không khí giúp ngăn tiết dịch nhầy đặc.

• Duy trì chế độ ăn giàu nước và ấm: Súp, nước dùng, trà thảo mộc hỗ trợ làm loãng đờm.

• Tránh thực phẩm kích thích tiết nhầy: Một số người có cơ địa nhạy cảm với sữa, thực phẩm chế biến sẵn hoặc giàu chất béo.

4.2. Biện pháp dùng thuốc

• Thuốc long đờm (expectorants): Giúp làm loãng chất nhầy để dễ tống xuất.

• Thuốc thông mũi (decongestants): Giảm sưng nề niêm mạc và tiết dịch (tránh lạm dụng vì có thể gây hiệu ứng ngược).

• Thuốc kháng histamine: Hữu ích trong trường hợp viêm mũi dị ứng.

• Cân nhắc dùng kháng sinh nếu có bội nhiễm vi khuẩn (chỉ dùng khi có chỉ định của bác sĩ).

5. Kết luận

Nuốt chất nhầy hô hấp là một phản ứng sinh lý bình thường, không gây hại cho cơ thể và không làm kéo dài hoặc làm nặng thêm các bệnh lý đường hô hấp. Tuy nhiên, trong một số trường hợp bệnh lý, tăng tiết chất nhầy có thể gây khó chịu, ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, ăn uống và giao tiếp.

Việc áp dụng các biện pháp hỗ trợ tại nhà kết hợp sử dụng thuốc hợp lý có thể giúp giảm lượng đờm, cải thiện triệu chứng và hỗ trợ hồi phục tốt hơn. Trường hợp đờm kéo dài trên 10 ngày, có màu xanh, vàng, lẫn máu hoặc kèm sốt, khó thở, cần được thăm khám và điều trị y tế chuyên khoa.