Các biện pháp tự điều trị viêm xoang tại nhà – Lưu ý về hiệu quả và an toàn 1. Khái quát

1. Khái quát

Viêm xoang là tình trạng niêm mạc xoang bị viêm và phù nề, thường do tắc nghẽn dẫn lưu và tích tụ dịch trong các hốc xoang. Tác nhân có thể là virus, vi khuẩn hoặc dị nguyên. Bệnh hay gặp ở người lớn và trẻ em, đặc biệt trong mùa lạnh, ở những đối tượng có cơ địa dị ứng hoặc hen phế quản. Triệu chứng thường gặp gồm ngạt mũi, chảy mũi, đau đầu, mệt mỏi, đôi khi kèm theo viêm họng hoặc ho.

Nhiều biện pháp hỗ trợ giảm triệu chứng có thể áp dụng tại nhà; tuy nhiên, không phải phương pháp nào cũng an toàn hoặc hiệu quả. Dưới đây là các biện pháp cần thận trọng khi thực hiện.

2. Xông hơi nước nóng – tránh nhiệt độ quá cao

Hít hơi nước ấm giúp làm ẩm niêm mạc, hỗ trợ dẫn lưu dịch và giảm cảm giác ngạt mũi. Tuy nhiên, xông hơi với nước quá nóng hoặc cúi sát vào nguồn hơi có nguy cơ gây bỏng da và niêm mạc, đặc biệt ở vùng mặt.

Khuyến cáo:

• Để nước nguội bớt trước khi xông.

• Giữ khoảng cách an toàn với bề mặt nước.

• Trẻ < 7 tuổi không nên áp dụng xông hơi bằng nước sôi; có thể thay thế bằng việc hít hơi ấm từ vòi hoa sen.

• Trẻ ≥ 7 tuổi khi xông cần ngồi cách xa nguồn hơi và có thể đeo kính bảo hộ để tránh kích ứng mắt.

3. Không nhỏ hoặc nuốt tinh dầu nguyên chất

Một số tinh dầu như tinh dầu khuynh diệp có thể tạo cảm giác dễ chịu khi hít, nhưng chưa có đủ bằng chứng khoa học chứng minh hiệu quả trong điều trị viêm xoang. Tinh dầu nguyên chất có thể gây kích ứng hoặc bỏng niêm mạc khi nhỏ trực tiếp vào mũi.

Khuyến cáo:

• Không nhỏ trực tiếp tinh dầu vào mũi hoặc uống.

• Có thể sử dụng bằng cách nhỏ vài giọt vào nước xông, bồn tắm, miếng bông để ngửi, hoặc dùng máy khuếch tán tinh dầu.

4. Không lạm dụng thuốc không cần thiết

Kháng sinh không có hiệu quả đối với viêm xoang do virus – nguyên nhân phổ biến nhất. Ngay cả trong viêm xoang do vi khuẩn, kháng sinh cũng không giúp cải thiện triệu chứng nhanh hơn ở hầu hết trường hợp nhẹ và khởi phát dưới 7 ngày. Lạm dụng kháng sinh có nguy cơ gây kháng thuốc, tác dụng phụ trên tiêu hóa và nguy cơ nhiễm nấm.

Khuyến cáo:

• Chỉ sử dụng kháng sinh khi có chỉ định của bác sĩ.

• Không dùng thuốc chống ngạt mũi ở trẻ < 6 tuổi; trẻ 6–12 tuổi cần thận trọng, dùng theo chỉ định chuyên khoa.

• Không tự ý mua thuốc điều trị mà chưa được tư vấn y tế.

5. Không sử dụng nước vòi trực tiếp để rửa mũi

Rửa mũi bằng dung dịch muối sinh lý hoặc nước muối ấm vô khuẩn giúp cải thiện triệu chứng. Tuy nhiên, nước máy chưa qua xử lý vô trùng có thể chứa vi sinh vật gây bệnh, nguy cơ xâm nhập xoang và gây biến chứng.

Khuyến cáo:

• Sử dụng dung dịch nước muối vô khuẩn đóng chai hoặc tự pha bằng nước đã đun sôi 3–5 phút và để nguội ấm.

• Dụng cụ rửa mũi phải được vệ sinh sạch sẽ, bảo quản khô ráo.

6. Không dùng mật ong cho trẻ < 12 tháng tuổi

Mật ong có tính kháng khuẩn, chống viêm và có thể hỗ trợ giảm đau họng ở người ≥ 1 tuổi và người trưởng thành. Tuy nhiên, ở trẻ dưới 12 tháng, mật ong có nguy cơ gây ngộ độc thịt (botulism) do bào tử Clostridium botulinum.

Khuyến cáo:

• Chỉ sử dụng mật ong cho trẻ ≥ 1 tuổi.

• Với trẻ nhỏ hơn, lựa chọn các biện pháp an toàn khác để giảm triệu chứng.

7. Không kéo dài tình trạng bệnh mà không khám bác sĩ

Nếu triệu chứng viêm xoang không cải thiện sau 7 ngày, hoặc trở nên nghiêm trọng hơn (sốt cao, đau nhiều, sưng vùng mặt, nhìn mờ, khó thở), cần được thăm khám chuyên khoa để xác định nguyên nhân và điều trị phù hợp.

8. Kết luận

Việc áp dụng các biện pháp hỗ trợ điều trị viêm xoang tại nhà cần dựa trên cơ sở khoa học và bảo đảm an toàn, đặc biệt đối với trẻ em. Tránh các phương pháp tiềm ẩn nguy cơ như xông hơi quá nóng, nhỏ tinh dầu trực tiếp vào mũi, sử dụng kháng sinh không cần thiết, rửa mũi bằng nước chưa vô trùng và dùng mật ong cho trẻ dưới 1 tuổi. Theo dõi triệu chứng sát và tìm kiếm sự tư vấn y tế khi cần thiết là yếu tố quan trọng để phòng ngừa biến chứng và đạt hiệu quả điều trị.